Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Co oznacza wynik?
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Płodność to zdolność organizmu do poczęcia dziecka. Proces ten rozpoczyna się od zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik. Zapłodnienie prowadzące do ciąży jest procesem wieloetapowym.
1. Hormony powodują uwolnienie komórki jajowej przez jajnik. Jest to proces zwany jajeczkowaniem lub owulacją.
2. Mężczyzna musi dostarczyć wystarczającą ilość zdrowego nasienia zawierającego plemniki zdolne do prawidłowego ruchu.
3. Aby doszło do zapłodnienia, komórka jajowa przemieszczająca się przez jajowód do macicy musi napotkać na plemnik.
4. Zapłodniona komórka jajowa musi zagnieździć się w macicy, gdzie będzie rosnąć i rozwijać się podczas ciąży.
Jeżeli w danym cyklu nie dojdzie do zapłodnienia, komórka jajowa zostaje wydalona wraz ze śluzówką macicy podczas miesiączki.
Czym jest bezpłodność?
Bezpłodność to niemożność poczęcia dziecka metodami naturalnymi. Definiuje się ją jako nieskuteczne starania o dziecko przez rok współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. Przyczyną często bywają zaburzenia któregoś z powyższych etapów.
O bezpłodności mówi się, kiedy para bezskutecznie stara się o dziecko przez 12 miesięcy lub przez 6 miesięcy, jeżeli kobieta ma ponad 35 lat.
W USA bezpłodność dotyka około 9% mężczyzn i 11% kobiet w wieku rozrodczym. Wprawdzie czasami można ją przypisać jednemu z partnerów, jednak w 1/3 przypadków problem leży po obu stronach. U 10 – 20% par nie można określić przyczyny.
Rola badań płodności.
Badania płodności wykonuje się w celu stwierdzenia owulacji i/lub rozpoznania bezpłodności.
Wykrywanie owulacji.
Niektóre z badań uławiają określenie dni płodnych, co jest istotne przy planowaniu ciąży. Kobieta ma szansę na zajście w ciążę, jeżeli odbędzie stosunek w okresie płodnym, czyli od pięciu dni przed do 24 godzin po jajeczkowaniu.
Istnieje wiele metod śledzenia jajeczkowania oraz cyklu miesiączkowego. Śledzenie owulacji pomaga kobietom pragnącym zajść w ciążę, jak również kobietom, które chcą jej uniknąć. Jest jedną z form antykoncepcji zwanej naturalnym planowaniem rodziny.
Rozpoznanie bezpłodności.
Badania płodności mogą pomóc w rozpoznaniu przyczyny bezpłodności u pary. W tym celu wykonuje się analizy laboratoryjne, badania obrazowe oraz inne, które mogą dostarczyć informacji o stanie narządów rozrodczych i prześledzić proces poczęcia.
Kto powinien poddać się badaniom?
Pary, które doświadczają bezpłodności lub mają podstawowe problemy zdrowotne powinny porozmawiać z lekarzem, aby dowiedzieć się czy niezbędne będzie poddanie się badaniom oraz jakie testy należy wykonać w ich konkretnym przypadku.
Badanie płodności pomaga zaplanować ciążę lub jej uniknąć.
U niektórych osób występują również dodatkowe czynniki mogące mieć wpływ na niemożność poczęcia. Ocena płodności jest istotna również w następujących przypadkach:
• kobieta powyżej 40 lat
• nieregularne miesiączki lub ich brak
• historia wczesnej menopauzy lub przedwczesnej niewydolności jajników w rodzinie
• przebyta operacja jajników
• endometrioza w zaawansowanym stadium
• nieprawidłowości w obrębie macicy lub jajowodów
• ekspozycja na leki cytotoksyczne lub radioterapia w obrębie jamy brzusznej
• choroba z autoimmunizacji
• palenie tytoniu
• świnka przebyta w wieku dorosłym
• przebyty uraz jąder
• impotencja lub inna dysfunkcja seksualna
• zaburzenia płodności stwierdzone w uprzednim związku z innym partnerem.
U kobiet w wieku 35 – 40 lat bez czynników ryzyka zaleca się dokonanie oceny płodności po nieskutecznych próbach zajścia w ciążę przez 6 miesięcy.
U osób młodszych nieobarczonych czynnikami ryzyka związanego z bezpłodnością zaleca się, aby badania wykonywać dopiero po roku nieskutecznych prób zajścia w ciążę. Istotnych informacji może wtedy dostarczyć śledzenie płodności. Zaleca się też odbywanie stosunków w okresie jajeczkowania. W stworzeniu planu badań pomoże lekarz pierwszego kontaktu lub endokrynolog/ginekolog.
Wyniki testów.
Wyniki testów płodności zleconych przez lekarza można omówić podczas kolejnej wizyty lub telefonicznie. Jest to okazja do zadawania pytań i rozważenia konieczności wykonania ewentualnych badań dodatkowych. Interpretacja wyników jest procesem złożonym i podjęcie dalszych decyzji może zależeć od wykonania kilku testów.
Wyniki testów wykonywanych w warunkach domowych uzyskuje się natychmiastowo, przez telefon lub za pośrednictwem aplikacji na smartfonie. Aby zrozumieć co oznaczają, należy omówić je z lekarzem.
Typy badań płodności.
Testy płodności pomagają śledzić jajeczkowanie, co pomaga w określeniu okresu płodnego. W tym celu można wykonać kilka badań:
Bezpłodność ocenia się inaczej u mężczyzn i u kobiet. W przypadku kobiet lekarz przeprowadza wywiad dotyczący historii chorób oraz przeprowadza badanie fizykalne. Ponieważ zaburzenia jajeczkowania są częstą przyczyną bezpłodności, można zlecić wykonanie testów diagnostycznych w tym kierunku. Istnieje kilka testów pozwalających wykryć problemy związane z jajeczkowaniem:
- wykres cyklu miesiączkowego: śledzenie cykli miesiączkowych może pomóc w ustaleniu prawdopodobieństwa jajeczkowania. Cykle miesiączkowe trwające od 25 do 35 dni zazwyczaj wskazują na prawidłową owulację, a krótsze lub dłuższe mogą świadczyć o nieprawidłowościach.
- monitorowanie bazowej temperatury ciała: po owulacji organizm wydziela progesteron powodujący wzrost temperatury ciała. Monitorowanie polega na codziennym porannym mierzeniu temperatury tuż po przebudzeniu.
- oznaczanie stężenia progesteronu: pomiar stężenia progesteronu w próbce krwi pomaga określić prawdopodobieństwo występowania owulacji.
Można również poddać ocenie rezerwę jajnikową, która odnosi się do liczby i jakości komórek jajowych w jajnikach. W tym celu wykonuje się następujące testy:
Lekarz może również zlecić badania dodatkowe w celu rozpoznania lub wykluczenia nieprawidłowości w procesie jajeczkowania u kobiety:
Ocena bezpłodności może również uwzględniać badania obrazowe mające na celu ocenę pod kątem występowania chorób mających wpływ na jajowody i/lub macicę oraz analizę chromosomów w celu poszukiwania nieprawidłowości mogących spowodować bezpłodność.
Ocena bezpłodności u mężczyzn zaczyna się od zebrania wywiadu i przeprowadzenia badania fizykalnego oraz licznych badań nasienia. Analiza nasienia polega na pomiarze jakości i liczby plemników w nasieniu. Próbkę do badania pobiera się po okresie 2 – 7 dni od ostatniej ejakulacji.
Po badaniu nasienia lekarz może zlecić badania endokrynologiczne, które pomogą określić przyczyny bezpłodności u mężczyzny. Testy endokrynologiczne to między innymi:
Inne badania laboratoryjne zleca się w ramach potrzeby, w celu oceny innych stanów klinicznych mogących mieć wpływ na płodność. Oprócz badań laboratoryjnych można wykonać badanie ultrasonograficzne moszny i odbytnicy, jako pomoc w rozpoznaniu zatorów w przewodach wytryskowych, czyli dwóch rurkowatych narządach, przez które nasienie przedostaje się do cewki moczowej.
Badania genetyczne pomagają określić potencjalną genetyczną przyczynę bezpłodności u mężczyzn. W zależności od sytuacji można wykonać następujące testy:
Wykonanie badań.
Współpraca z lekarzem umożliwia dobranie odpowiednich testów płodności, upewnienie się, że pacjent rozumie na czym polegają badania, prawidłowe pobranie próbki i przeprowadzenie analizy przez certyfikowane laboratorium. Badania zlecone przez lekarza mogą być objęte ubezpieczeniem zdrowotnym.
Wprawdzie badania płodności może wykonać lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, lecz pacjentki mogą również poszukać pomocy u specjalistów w zakresie bezpłodności lub lekarza ginekologa - położnika, który ma doświadczenie w ocenie i leczeniu niepłodności.
Badania w warunkach domowych.
Na rynku dostępnych jest wiele testów, które można wykonać w warunkach domowych. Lekarz może polecić oznaczenie poziomu hormonu luteinizującego (LH) jako wygodnego sposobu śledzenia owulacji. Badania w warunkach domowych mają na celu wykrycie podwyższonego poziomu LH w moczu, występującego przed owulacją.
Domowe monitory płodności to urządzenia elektroniczne, które prognozują wystąpienie jajeczkowania na podstawie elektrolitów obecnych w ślinie, poziomu LH w moczu oraz podstawowej temperatury ciała kobiety. Można w nich zapisać informacje z wielu cykli miesiączkowych i na tej podstawie prognozować czas nadejścia owulacji oraz planować ciążę.
Kobiety chcące ustalić potencjalne przyczyny bezpłodności mogą w warunkach domowych wykonać testy z krwi, moczu lub śliny. Wiele zestawów testów ma na celu stworzenie szerszego obrazu płodności przy pomocy szerokiego zakresu oznaczeń substancji takich jak estradiol, LH, hormon folikulotropowy, testosteron i hormon tyreotropowy.
Mężczyzna może w warunkach domowych pozyskać próbkę nasienia i wysłać ją do badania w laboratorium.
Wprawdzie domowe testy płodności mogą pomóc w planowaniu ciąży, jednak nie zastępują testów zleconych przez lekarza, które mogą dostarczyć dokładniejszych wyników.
