‍

Opis

Dzięki kilkukrotnym wykonaniu pewnych badań przesiewowych w trzeciej dekadzie życia można poprawić stan swojego zdrowia na wiele lat. Badania te służą wczesnemu wykrywaniu niektórych często występujących i potencjalnie poważnych chorób u osób dorosłych, takich jak choroby przenoszone drogą płciową, nowotwory, cukrzyca i choroby serca.      
Badania przesiewowe umożliwiają wykrycie choroby w najwcześniejszym i najłatwiejszym do wyleczenia stadium, często nawet zanim wystąpią widoczne objawy. Informacje, których dostarczają badania przesiewowe, umożliwiają lekarzowi podjęcie działań mających na celu poprawę stanu zdrowia w starszym wieku. Na przykład, rutynowe oznaczenie stężenia cholesterolu pozwala ujawnić ryzyko rozwoju choroby serca i umożliwia podjęcie działań zapobiegawczych, takich jak zmiana trybu życia, zanim choroba przyjmie poważną formę.      
W dalszej części artykułu opisane zostały laboratoryjne badania przesiewowe których wykonanie zaleca się osobom młodym dorosłym w wieku do 29 lat. W artykułach tych zebrane są zalecenia wydane przez różne organizacje prozdrowotne. Nie wszystkie zalecenia pokrywają się ze sobą, dlatego tak ważne jest omówienie tych spraw z lekarzem prowadzącym. Decyzję o wykonaniu badań należy podejmować w oparciu o indywidualny stan zdrowia pacjenta i czynniki ryzyka.      
Dalsze informacje dotyczące medycyny profilaktycznej i kroków, które można podjąć, aby zapewnić zdrowie sobie i swojej rodzinie znaleźć można w artykule Dobrostan i profilaktyka w erze odpowiedzialności pacjenta.‍

‍

Rak piersi

Rak piersi to druga w kolejności przyczyna zgonów z powodu nowotworów wśród amerykańskich kobiet. Zachorowalność zazwyczaj wzrasta wraz z wiekiem, a 95% przypadków występuje u kobiet powyżej 40. roku życia. Według Amerykańskiego Stowarzyszenia Nowotworowego (ACS) w latach 2004 do 2008 zachorowalność na raka piersi w grupie wiekowej 20 do 24 lat była najniższa. Jednak z uwagi na to, że we wczesnym, najłatwiejszym do leczenia, stadium rak piersi może nie dawać żadnych objawów, badania przesiewowe są tu bardzo istotne.

Zalecenia      

Zalecenia ACS dla młodych kobiet są następujące:

• W ramach rutynowych badań kontrolnych, kobiety w trzeciej i czwartej dekadzie życia powinny poddawać się badaniu piersi u lekarza.      
• Po ukończeniu 20. roku życia kobiety mogą wykonywać samobadanie piersi. W przypadku wyczucia jakiejkolwiek zmiany w piersi należy zgłosić się do lekarza.      
• Nie ma konieczności wykonywania badania mammograficznego u kobiet poniżej 40. roku życia, o ile nie występują u nich dodatkowe czynniki ryzyka
       

Powyższe zalecenia dotyczą kobiet bez znanych czynników ryzyka rozwoju raka piersi. Kobiety z grupy podwyższonego ryzyka powinny wspólnie z lekarzem opracować dla siebie indywidualny program badań przesiewowych. W linku Amerykańskiego Stowarzyszenia Nowotworowego znajduje się lista czynników, które mogą zwiększać ryzyko raka piersi, takich jak predyspozycje genetyczne i historia choroby u pacjentki lub w rodzinie. Stowarzyszenie zaleca, aby u kobiet, które przez całe życie znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka od 30. roku życia corocznie wykonywać badanie mammograficzne oraz rezonans magnetyczny (MRI).

Linki do stron obcojęzycznych

American Cancer Society: Breast Cancer Risk and Prevention
National Cancer Institute: Breast Cancer Screening  

‍

Rak szyjki macicy

Większości zgonów spowodowanych rakiem szyjki macicy (dolnej części macicy) można by uniknąć, gdyby kobiety regularnie poddawały się badaniom ginekologicznym i wykonywały badania cytologiczne. Rak szyjki macicy rozwija się powoli, w ciągu kilku lat. Najczęściej atakuje kobiety po 40. roku życia. Rutynowe badania przesiewowe pozwalają na wczesne wykrycie zmian nowotworowych, kiedy są one wyleczalne. Badania przesiewowe umożliwiają nawet wykrycie zmian przednowotworowych, które można w związku z tym usunąć zanim nabiorą one charakteru złośliwego.  

Zalecenia

Zalecenia Amerykańskiego Kolegium Położników i Ginekologów (ACOG), Amerykańskiego Stowarzyszenia Nowotworowego (ACS) oraz amerykańskiej organizacji zajmującej się profilaktyką (USPSTF) dotyczące badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy są następujące:

• Kobiety w wieku 21 – 29 lat powinny wykonywać badanie cytologiczne co trzy lata.

Nie ma zaleceń odnośnie wykonywania badań cytologicznych u kobiet poniżej 21. roku życia z uwagi na bardzo niską zachorowalność w tej grupie wiekowej. Oprócz tego, fizjologiczne zmiany w obrębie komórek mogą powodować uzyskiwanie wyników fałszywie dodatnich, w wyniku czego wykonuje się zbędne i kosztowne badania oraz naraża pacjentkę na niepotrzebny stres.

Badania na obecność wirusa HPV

Zazwyczaj nie ma konieczności wykonywania badań przesiewowych na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego (badanie HPV DNA) u kobiet poniżej 30. roku życia z uwagi na jego stosunkowo rzadkie występowanie w tej grupie wiekowej, a zakażenie często ustępuje samoistnie bez konieczności leczenia nie wywołując powikłań. Zaleca się, aby badania przesiewowe na obecność wirusa HPV wykonywać u kobiet powyżej 21. roku życia oprócz badania cytologicznego tylko, jeżeli wynik badania cytologicznego jest nieprawidłowy.

ACOG przypomina, że nawet w przypadku braku konieczności wykonywania badania cytologicznego co roku, wszystkim kobietom zaleca się coroczne badanie ginekologiczne.

‍
Linki do stron obcojęzycznych

National Cancer Institute: What You Need To Know About Cervical Cancer

‍

Chlamydioza i rzeżączka

Chlamydioza i rzeżączka to obecnie najczęściej występujące zakażenia bakteryjne przenoszone drogą płciową w USA. W wielu przypadkach nie towarzyszą im żadne objawy. Infekcje zazwyczaj umiejscawiają się w okolicach narządów płciowych, lecz mogą również zająć inne błony śluzowe, oczy lub stawy. Kobieta ciężarna może również zarazić nimi swoje dziecko. Infekcje często przebiegają bezobjawowo, lecz nieleczone mogą powodować niepłodność i inne powikłania zdrowotne. Obydwie te choroby można wyleczyć przy pomocy antybiotyków.
W Stanach Zjednoczonych najwięcej przypadków zachorowań na chlamydiozę i rzeżączkę odnotowuje się u nastoletnich dziewcząt (w wieku 15 – 19 lat) i młodych kobiet (w wieku 20 – 24 lata). Często chlamydioza i rzeżączka występują u chorego jednocześnie.

Zalecenia dla kobiet

• Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (CDC) zaleca wykonywanie corocznych badań przesiewowych w kierunku chlamydiozy u aktywnych seksualnie kobiet w wieku poniżej 25 lat oraz kobiet z innych grup wiekowych, u których występuję podwyższone ryzyko infekcji. Organizacja ta zaleca również coroczne badania przesiewowe w kierunku rzeżączki u wszystkich aktywnych seksualnie kobiet narażonych na zakażenie. Grupa podwyższonego ryzyka to kobiety poniżej 25. roku życia, kobiety które przebyły wcześniej rzeżączkę, inne choroby przenoszone drogą płciową, posiadają nowego partnera seksualnego, utrzymują stosunki seksualne z kilkoma osobami, nie stosują prezerwatyw regularnie, przyjmują narkotyki lub świadczą usługi seksualne za pieniądze.
  
• Podobnie Amerykańskie Kolegium Położników i Ginekologów (ACOG) zaleca wykonywanie corocznych badań przesiewowych w kierunku chlamydiozy i rzeżączki u wszystkich aktywnych seksualnie kobiet poniżej 25. roku życia oraz u kobiet starszych z grupy podwyższonego ryzyka, czyli posiadających nowego partnera seksualnego lub utrzymujących stosunki seksualne z kilkoma osobami.
  
• Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych (AAFP) zaleca wykonywanie badań przesiewowych w kierunku chlamydiozy u aktywnych seksualnie kobiet poniżej 25. roku życia oraz u kobiet starszych z grupy podwyższonego ryzyka. Organizacja ta odradza jednak wykonywanie rutynowych badań przesiewowych w kierunku chlamydiozy u kobiet starszych bez dodatkowych czynników ryzyka.
  
• Amerykańska organizacja zajmująca się promocją działań prewencyjnych w ochronie zdrowia (USPSTF) zaleca wykonywanie badań przesiewowych w kierunku chlamydiozy i rzeżączki u wszystkich aktywnych seksualnie kobiet poniżej 25. roku życia oraz u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka.

Zalecenia dotyczące wykonywania badań przesiewowych w ciąży znajdują się w dziale Badania u kobiet ciężarnych i badania prenatalne.

Zalecenia dla mężczyzn

Powyższe organizacje nie zalecają wykonywania rutynowych badań przesiewowych u zdrowych, aktywnych seksualnie, heteroseksualnych mężczyzn. Lekarz może jednak podjąć decyzję w oparciu o ocenę sytuacji i czynniki ryzyka takie jak występowanie tych chorób w środowisku lokalnym. Należy pamiętać, że nieleczony lub niewyleczony mężczyzna może zakażać swoje partnerki seksualne.

• CDC zaleca, aby aktywni seksualnie mężczyźni utrzymujący kontakty homoseksualne badali się w kierunku chlamydiozy i rzeżączki przynajmniej raz w roku.
  

Ryzyko

Aktywne seksualnie osoby młode w wieku poniżej 24. roku życia są narażone na większe ryzyko zakażenia chlamydiami dwoinkami rzeżączki niż osoby w wieku powyżej 25 lat. Ryzyko dodatkowo wzrasta w następujących przypadkach:

• U kobiet
• Przebyte zakażenie jedną lub obiema tymi bakteriami
• Obecność innych chorób przenoszonych drogą płciową, szczególnie zakażenia wirusem HIV
• Nowy partner seksualny lub utrzymywanie kontaktów seksualnych z kilkoma osobami
• Nieregularne stosowanie prezerwatyw w kontaktach seksualnych
• Świadczenie usług seksualnych za pieniądze lub narkotyki
• Przyjmowanie narkotyków
• Przebywanie w zakładzie karnym
• Mężczyźni homoseksualni.

Z uwagi na to, że często dochodzi do ponownych zakażeń, CDC zaleca, aby kobiety i mężczyźni leczeni na chlamydiozę lub rzeżączkę byli poddawani badaniom po około trzech miesiącach od zakończenia leczenia lub podczas kolejnej wizyty kontrolnej, bez względu na to, czy ich partner również był leczony. Bardzo ważna jest kontynuacja corocznych badań przesiewowych, ponieważ ponowne zakażenie jest zawsze możliwe.

Linki do stron obcojęzycznych

CDC: Get Tested, Find Free, Fast, and Confidential Testing Near You
‍‍CDC: Chlamydia
CDC: Gonorrhea

Linki do stron polskich

Wytyczne postępowania w rzeżączce u dorosłych
Forum Ginekologiczne nt. chlamydiozy
Wpływ natychmiastowego leczenia partnerów seksualnych osób chorych na rzeżączkę lub chlamydiozę na nawrót lub przetrwanie choroby
Badania prenatalne - chlamydioza
Chlamydia trachomatis- charakterystyka patogenu i diagnostyka zakażeń

‍

‍

Wysokie stężenie cholesterolu

Począwszy od dzieciństwa, woskowata substancja o nazwie cholesterol oraz inne tłuszcze noszące nazwę lipidów zaczynają odkładać się w tętnicach i twardnieć, zamieniając się w blaszkę miażdżycową zwężającą światło tętnic. U osób dorosłych powstawanie blaszki miażdżycowej i towarzyszące temu problemy zdrowotne dotyczą nie tylko tętnic doprowadzających krew do mięśnia sercowego, lecz również tętnic w całym organizmie (stan ten nosi nazwę miażdżycy). W USA główną przyczyną zgonów zarówno u kobiet jak i u mężczyzn są choroby serca, a poziom cholesterolu we krwi ma ogromny wpływ na ryzyko ich wystąpienia.
Badania przesiewowe w kierunku wysokiego stężenia cholesterolu, a w szczególności LDL (tak zwanego „złego” cholesterolu) są istotne, ponieważ stan ten może przebiegać bezobjawowo, a według Amerykańskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC) występuje u dwóch trzecich osób.

Zalecenia

Amerykański program edukacyjny w zakresie cholesterolu (NCEP) oraz Amerykańskie Stowarzyszenie Kardiologiczne (AHA) zalecają:

• wykonywanie pełnego profilu lipidowego na czczo co pięć lat u każdej osoby dorosłej powyżej 20. roku życia.
  Badanie wykonane na czczo, czyli po upływie 9 do 12 godzin od ostatniego posiłku składa się z czterech oznaczeń:

1. ‍cholesterol całkowity,
2. cholesterol LDL, którego stężenie powinno być niskie, ponieważ przyczynia się on do nagromadzenia blaszki miażdżycowej,
3. cholesterol HDL, którego stężenie powinno być wysokie i
4. triglicerydy, które są kolejną formą tłuszczu w organizmie. Według NCEP badanie na czczo jest wstępnym badaniem preferowanym. U pacjenta po posiłku można oznaczyć cholesterol całkowity i cholesterol HDL.

• Częstsze badania należy wykonywać u młodych osób dorosłych, u których występuje co najmniej jeden z poniższych czynników:

1. Wynik oznaczenia cholesterolu całkowitego przekracza 200 mg/dl; zgodnie z zaleceniem polskich Towarzystw naukowych jeśli przekracza 190 mg/dL
2. Stężenie cholesterolu HDL jest niższe niż 40 mg/dl u mężczyzn i niższe niż 45 mg/dl u kobiet
3. Występują inne czynniki ryzyka choroby serca i udaru
   

Amerykańska organizacja zajmująca się profilaktyką (USPSTF) zaleca wykonywanie badań przesiewowych stężenia cholesterolu w następujących przypadkach:

• U mężczyzn w wieku 20 do 35 lat: jeżeli znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka choroby wieńcowej
• U kobiet w wieku 20 do 45: jeżeli znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka choroby wieńcowej
  

Czynniki ryzyka

Występowanie poniższych czynników zwiększa ryzyko i stanowi podstawę do wykonywania częstszych badań:

• Palenie tytoniu
• Nadciśnienie (ciśnienie krwi przekraczające 140/90 mmHg lub przyjmowanie leków przeciwko nadciśnieniu)
• Cukrzyca
• Otyłość lub nadwaga
• Brak aktywności fizycznej
• Historia chorób serca we wczesnym wieku w rodzinie pacjenta
  

Ryzyko ataku serca jest większe u mężczyzn niż u kobiet, a ryzyko choroby serca wzrasta z wiekiem.

Linki do stron obcojęzycznych

University of Maryland Heart Center: Heart Disease Risk Calculator

National Heart, Lung, and Blood Institute: What is Cholesterol?

‍

Ludzki wirus upośledzenia odporności (HIV)

HIV jest wirusem wywołującym zagrażającą życiu chorobę AIDS (zespół nabytego niedoboru odporności). W pierwszej fazie zakażenie HIV może przebiegać bezobjawowo lub objawy mogą być nieswoiste, przypominające grypę i ustępujące po krótkim czasie. Jeżeli zakażenie nie zostanie wykryte i poddane leczeniu, po pewnym czasie występują postępujące objawy AIDS. Z czasem HIV niszczy układ odpornościowy, a organizm staje się bezbronny w obliczu wszelkiego rodzaju infekcji.

W 40 stanach USA, gdzie wyniki badań na obecność wirusa HIV są objęte klauzulą poufności, w roku 2009 zakażenie wirusem HIV rozpoznano u 12200 osób w wieku 20 – 29 lat. Są to najnowsze dane statystyczne Amerykańskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC). W roku 2009 ponad 21600 osób w wieku 20 - 24 lat było zakażonych HIV. Zakażenie najczęściej dotyka mężczyzn homo- i biseksualnych oraz osoby pochodzenia afroamerykańskiego i latynoskiego. Szacuje się, że około 60% zakażonych nastolatków nie zdaje sobie z tego sprawy, przez co może zakażać kolejne osoby.
HIV przenosi się w następujący sposób:

• Poprzez utrzymywanie stosunków seksualnych bez zabezpieczenia z zakażonym partnerem
• Poprzez wspólne używanie igieł i strzykawek (na przykład przy dożylnym wstrzykiwaniu narkotyków)
• Zakażona kobieta ciężarna może przekazać wirusa dziecku podczas ciąży lub porodu
• Obecnie w USA, dzięki badaniu krwi do przetoczeń, technikom obróbki cieplnej oraz innym sposobom uzdatniania preparatów krwiopochodnych, ryzyko zakażenia HIV podczas przetoczenia jest bardzo niewielkie. Jednak przed rokiem 1985, kiedy w USA rozpoczęto badanie oddawanej krwi i wprowadzono procesy niszczenia wirusa HIV w preparatach krwiopochodnych takich jak czynnik 8 i albumina, HIV rozprzestrzeniał się poprzez przetoczenia zakażonej krwi lub jej składników
  

Dlaczego należy wykonywać badania przesiewowe?

Badania przesiewowe na obecność wirusa HIV są w USA istotnym elementem profilaktycznym i prozdrowotnym u młodych dorosłych, ponieważ wczesne rozpoznanie umożliwia szybkie rozpoczęcie skutecznego leczenia, spowalniającego rozwój AIDS. Wczesne rozpoznanie jest również korzystne z punktu widzenia innych osób i całego społeczeństwa. Po rozpoznaniu pacjent może zmienić swoje zachowanie w taki sposób, aby nie narażać innych na kontakt ze swoją krwią ani innymi płynami ustrojowymi, co zapobiega rozprzestrzenianiu się zakażenia. U zakażonej kobiety ciężarnej można wdrożyć leczenie zapobiegające przekazaniu infekcji dziecku. Jeżeli wynik badania przesiewowego będzie ujemny, można podjąć kroki zapobiegające zakażeniu.

Poznaj swoje ryzyko

Sytuacje zwiększające ryzyko zarażenia wirusem HIV to między innymi:

• Utrzymywanie stosunków seksualnych bez zabezpieczenia z kilkoma partnerami; choroby przenoszone drogą płciową powodują większą podatność na zakażenie HIV podczas stosunków seksualnych z osobą zakażoną.
• Mężczyzna utrzymujący kontakty seksualne z innymi mężczyznami.
• Świadczenie usług seksualnych w zamian za pieniądze lub narkotyki lub kontakty seksualne z osobami nieznanymi.
• Partner seksualny zakażony wirusem HIV.
• Wstrzykiwanie narkotyków przy pomocy skażonych igieł.
• Utrzymywanie kontaktów seksualnych z osobami należącymi do jednej z powyższych kategorii lub brak pewności co do ryzykownych zachowań seksualnych partnera.

Częstotliwość wykonywania badań powinna zależeć od aktywności i kontaktów seksualnych. Na przykład u osoby pozostającej w długotrwałym, monogamicznym związku badanie wystarczy wykonać jednokrotnie. Jeżeli jednak partner osoby badanej utrzymywał w ostatnim czasie kontakty seksualne z kilkoma osobami, ryzyko zakażenia rośnie. W przypadku utrzymywania kontaktów seksualnych (dotyczy to również niechcianych aktów seksualnych) z osobą, która dopuszcza się ryzykownych zachowań, należy koniecznie wykonywać badania.Badania przesiewowe

Badania przesiewowe na obecność wirusa HIV mogą obejmować różnego rodzaju testy do wykrywania przeciwciał anty HIV. Badania łączone pozwalające wykryć przeciwciała przeciwko HIV oraz antygen p24 zwiększają prawdopodobieństwo szybszego wykrycia zakażenia po ekspozycji na wirusa.

Dostępne są następujące rodzaje testów:

• Próbkę krwi lub wymaz z ust można pobrać w gabinecie lekarskim lub przychodni rejonowej i przesłać do badania w laboratorium. W tych samych warunkach można również wykonać szybki test, którego wyniki dostępne są po około 20 minutach.
  
• W USA dostępny jest również zestaw do pobrania próbki w warunkach domowych, który uzyskał akceptację Amerykańskiej Agencji do spraw Żywności i Leków (FDA). Zestaw umożliwia samodzielne pobranie próbki i przesłanie jej do laboratorium. Informacja o wyniku, wraz z odpowiednim doradztwem, podawana jest telefonicznie.
  
• W lipcu 2012 FDA zaakceptowała pierwszy test na obecność wirusa HIV do wykonania w warunkach domowych. Jest on podobny do zestawów stosowanych w gabinetach lekarskich i klinikach, gdzie pobiera się wymaz z ust, a wyniki dostępne są po około 20 minutach. Jest to wygodna metoda badania, lecz posiada ona pewne ograniczenia. Charakteryzuje się mniejszą czułością niż badanie krwi, więc zachodzi ryzyko niewykrycia niektórych przypadków HIV, które zostałyby wykryte w badaniu krwi. Test domowy nie jest również tak dokładny jak badanie wykonane przez przeszkolony personel medyczny. Należy uważać, aby unikać błędów podczas wykonywania badania. Dalsze informacje w artykule Badania domowe – jak unikać błędów).
  

Badania przesiewowe mają swoje ograniczenia. Należy pamiętać, że:

• Wprawdzie wynik badania przesiewowego u zdrowej osoby bez przeciwciał przeciwko wirusowi HIV będzie ujemny, lecz wynik ujemny oznacza tylko to, że w momencie wykonania badania w organizmie nie ma dowodów na obecność choroby. Osoby z grupy podwyższonego ryzyka zakażenia HIV pomimo ujemnego wyniku testu, powinny badać się regularnie.
  
• Przeciwciała można wykryć w ciągu 2 do 8 tygodni od momentu ekspozycji na wirusa. Jeżeli od ekspozycji upłynęło mniej czasu, poziom przeciwciał może być jeszcze niewykrywalny i konieczne może okazać się wykonanie badania w późniejszym terminie przy użyciu innego testu lub połączonych testów wykrywających równocześnie przeciwciała anty HIV i antygen HIV (antygen p24).
  
• Dodatni wynik badania przesiewowego nie stanowi o rozpoznaniu choroby. Należy go potwierdzić przy pomocy drugiego, innego testu, tzw. testu potwierdzającego – może to być badanie Western blot lub testy wykrywające przeciwciała, różnicujące pomiędzy HIV-1 i HIV-2.
  

Zalecenia dotyczące badań przesiewowych

• Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorób (CDC) zaleca wykonywanie badań przesiewowych w kierunku wirusa HIV u osób w wieku od 13 do 64. roku życia co najmniej jednokrotnie, bez względu na płeć, orientację seksualną, przynależność etniczną i ryzyko zakażenia. CDC zaleca, aby u osób z grupy podwyższonego ryzyka zakażenia wirusem HIV badania przesiewowe wykonywać raz w roku.
  
• Amerykańskie Kolegium Lekarzy podziela opinię CDC odnośnie wykonywania badań przesiewowych w kierunku wirusa HIV u każdej osoby w wieku od 13 do 64 lat. Kolegium zaleca również, aby częstotliwość badań przesiewowych ustalał lekarz indywidualnie dla każdego pacjenta.
  
• Amerykańska organizacja zajmująca się promocją działań prewencyjnych w ochronie zdrowia (USPSTF) zaleca, aby każda osoba w wieku 15 do 64 lat poddawana była badaniom przesiewowym w kierunku wirusa HIV. Według organizacji tej zalecana częstotliwość badań to jednorazowy test u wszystkich osób w wieku 15 do 64 lat i co najmniej coroczne badania przesiewowe u osób z grupy wysokiego ryzyka zakażenia wirusem HIV, np. mężczyzn utrzymujących kontakty seksualne z innymi mężczyznami, osób wstrzykujących narkotyki oraz w miejscach, w których łatwo o ekspozycję na wirusa, takich jak kliniki chorób wenerycznych, ośrodki pomocy narkomanom, więzienia i ośrodki zdrowia zajmujące się osobami bezdomnymi. Osoby z grupy umiarkowanie podwyższonego ryzyka mogą poddawać się badaniom przesiewowym nieco rzadziej niż raz w roku, np. co trzy lub pięć lat. Organizacja zajmująca się profilaktyką podkreśla, że ryzyko jest stałe, a decyzję o częstotliwości wykonywania badań podejmuje lekarz.
  
• Zalecenia dotyczące wykonywania badań na obecność wirusa HIV u kobiet ciężarnych zawarte są w artykule Ciąża.
  

Oprócz powyższych zaleceń badaniom na obecność wirusa HIV powinny poddawać się również następujące osoby:

• Osoby z rozpoznanym zapaleniem wątroby, gruźlicą lub chorobą weneryczną.
• Osoby, którym przed rokiem 1985 przetaczano krew, lub których partner seksualny miał przetaczaną krew, a następnie dodatni wynik badania na obecność wirusa HIV.
• Pracownicy służby zdrowia bezpośrednio narażeni na kontakt z krwią w pracy.
• Każda osoba, która uważa, że mogła mieć styczność z wirusem.
  

Rozmowa z lekarzem

Nie należy się dziwić, jeżeli lekarz poprosi pacjenta lub jego partnera o wyrażenie zgody na wykonanie badania przesiewowego na obecność wirusa HIV, zgodnie z zaleceniami CDC. Dzięki rutynowemu badaniu na obecność wirusa HIV (których wykonania można odmówić) pacjent unika uczucia zakłopotania lub zawstydzenia, które mogą mieć wpływ na jego leczenie. Osoby zakażone mogą następnie podjąć najlepsze dla siebie leczenie i podjąć kroki chroniące zdrowie swoich partnerów seksualnych, a nawet nienarodzonych dzieci. Jeżeli lekarz sam nie rozpocznie rozmowy na temat zdrowia seksualnego, można go poprosić o wykonanie badania i ocenę ryzyka. Badania i poradnictwo dostępne są również w klinikach wykonujących badania poufnie.

Linki do stron polskich

Krajowe Centrum ds. AIDS
Portal edukacyjny Krajowego Centrum ds. AIDS
Społeczny Komitet ds. AIDS
Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie: AIDS
Poradnia internetowa HIV/AIDS

‍

Linki do stron obcojęzycznych

National HIV and STD Testing Resources
KidsHealth.org: HIV and AIDS
MedlinePlus: Screening and diagnosis for HIV
Mayo Clinic: HIV/AIDS - Preparing for your appointment
AIDSinfo: HIV Testing

Otyłość

Według Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób, w USA na otyłość cierpi ponad jedna trzecia osób dorosłych. W ciągu ostatnich dwudziestu lat odsetek osób otyłych stale rośnie we wszystkich grupach wiekowych i pozostaje na wysokim poziomie.
Otyłość stanowi zagrożenie dla zdrowia, ponieważ zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób, takich jak nadciśnienie, dyslipidemie (wysokie stężenie cholesterolu i/lub wysokie stężenie triglicerydów), cukrzyca typu 2, choroba wieńcowa, udar i niektóre nowotwory.
Wyliczenie wskaźnika masy ciała (BMI) może być przydatne w ustaleniu ilości tłuszczu w organizmie. Jest to badanie przesiewowe umożliwiające stwierdzenie nadwagi. U osób dorosłych wyliczenia dokonuje się według następującego równania:

BMI = (masa ciała w kilogramach) / (wzrost metrach, podniesiony do kwadratu)
BMI < 18,5 niedowaga
BMI 18,5-24,9 waga prawidłowa
BMI 25,.0 – 29,9 nadwaga
BMI 30 lub więcej - otyłość

Zalecenia

Amerykańska organizacja zajmująca się profilaktyką (USPSTF) zaleca, aby lekarze badali każdego pacjenta pod kątem otyłości, co potwierdza również Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych. W roku 2012 USPSTF opublikowała zaktualizowane zalecenia, które lekarze przekazują otyłym pacjentom, mające na celu zmianę trybu życia prowadzącą do utraty zbędnej nadwagi, poprawy tolerancji glukozy i zmniejszenia innych czynników ryzyka wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej.

Linki do stron obcojęzycznych

National Heart, Lung, and Blood Institute: Calculate Your Body Mass Index

Cukrzyca

Cukrzyca to siódma z kolei przyczyna zgonów w Stanach Zjednoczonych, coraz częściej występuje u osób młodych. Według Amerykańskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC) na rozpoznaną lub nierozpoznaną cukrzycę cierpi 25,6 milionów, czyli 11,3% ludzi w wieku powyżej 20 lat. Wśród zdiagnozowanych osób dorosłych cukrzyca typu 2. stanowi 90 – 95% przypadków. Do wzrostu zachorowalności przyczynia się nadwaga i brak ruchu, czyli istotne problemy dotyczące całej populacji.
Szacuje się, że u kolejnych 79 milionów dorosłych Amerykanów w wieku powyżej 20 lat występuje stan przedcukrzycowy, co oznacza, że poziom glukozy we krwi jest podwyższony lecz jeszcze nie na tyle wysoki, aby rozpoznać cukrzycę. Wykrycie stanu przedcukrzycowego umożliwia pacjentom podjęcie kroków mających na celu zatrzymanie lub spowolnienie rozwoju cukrzycy typu 2. i jej powikłań, takich jak atak serca, udar, nadciśnienie, utrata wzroku i zaburzenia widzenia, choroby nerek oraz układu nerwowego. Ponad 60% amputacji kończyn dolnych wykonuje się właśnie u osób chorujących na cukrzycę.

Czynniki ryzyka

Nadwaga – wskaźnik masy ciała (BMI) równy lub przekraczający 25 kg/m2 – jest głównym czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2.
Inne czynniki ryzyka związane ze zdrowiem pacjenta, to między innymi:

• Brak ruchu
• Nadciśnienie, czyli ciśnienie krwi na poziomie 140/90 mmHg lub wyższym, albo przyjmowane leki na nadciśnienie
• Choroby sercowo-naczyniowe w wywiadzie
• Stężenie cholesterolu HDL nieprzekraczający 35 mg/dl (0,90 mmol/l) i/lub stężenie triglicerydów przekraczający 250 mg/dl (2,82 mmol/l)
• Wynik oznaczenia A1c na poziomie 5,7% lub powyżej, upośledzona tolerancja glukozy, lub nieprawidłowy poziom glukozy na czczo
• Współwystępujące stany kliniczne związane z insulinoopornością, takie jak otyłość i rogowacenie ciemne.
  

Rodzinne czynniki ryzyka to:

• Cukrzyca u jednego z rodziców lub rodzeństwa
• Pochodzenie afroamerykańskie, latynoskie, indiańskie, azjatyckie lub z wysp Pacyfiku
  

Czynniki ryzyka u kobiet to między innymi:

• Urodzenie dziecka ważącego ponad 4 kg lub cukrzyca ciążowa
• Zespół policystycznych jajników

Zalecenia

Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (ADA) wydało następujące zalecenia:

• Osoby dorosłe, u których występuje otyłość i co najmniej jeden z pozostałych czynników ryzyka powinny wykonywać badania przesiewowe takie jak A1c, poziom glukozy na czczo lub dwugodzinny test tolerancji 75g glukozy
• Jeżeli wyniki są prawidłowe, badania należy powtarzać nie rzadziej niż co 3 lata
• U osób z rozpoznanym stanem przedcukrzycowym badania należy wykonywać co roku

Amerykańskie Towarzystwo Endokrynologów Klinicznych (AACE) zaleca również wykonywanie badań przesiewowych w kierunku cukrzycy u pacjentów bezobjawowych, u których występują czynniki ryzyka oraz u osób przyjmujących środki psychotropowe w schizofrenii lub z zaawansowaną chorobą afektywną dwubiegunową.
Amerykańska organizacja zajmująca się profilaktyką (USPSTF) wskazuje tylko na jeden czynnik ryzyka – wysokie ciśnienie krwi – i twierdzi, że badania przesiewowe w kierunku cukrzycy typu 2. należy rozpocząć już przy wartości ciśnienia 135/80 mmHg.
Specjaliści w zakresie zdrowia publicznego prowadzą wśród Amerykanów kampanie informacyjne dotyczące zapobieganiu cukrzycy i jej poważnych powikłań. Należy pamiętać, że zdrowe odżywianie się oraz aktywność fizyczna zmniejszają ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2. lub powikłań z nią związanych.

Linki do stron obcojęzycznych

NIDDK: Preventing Type 2 Diabetes
American Diabetes Association
American Diabetes Association: Be Healthy Today; Be Healthy For Life, Information for Youth and their Families, Living with Type 2 Diabetes

‍Gruźlica

Gruźlica to choroba zakaźna wywoływana przez prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis). Atakuje przede wszystkim płuca, lecz może również zająć inne narządy. Przenosi się drogą kropelkową poprzez wydzieliny dróg oddechowych, takie jak plwocina lub substancje uwalniane podczas kaszlu, kichania, śmiania się lub wydychania powietrza.
U większości osób zakażonych M. tuberculosis obecność prątków ogranicza się do kilku komórek w płucach, gdzie pozostają one nieaktywne. Taki rodzaj ukrytej (latentnej) postaci zakażenia nie powoduje rozwoju choroby, a osoba zakażona jest rzadko źródłem zakażenia dla innych. W większości przypadków zakażenie nie przechodzi w aktywną postać gruźlicy. Jednak u niektórych osób, w szczególności jeżeli osłabiony jest układ odpornościowy, może dojść do rozwoju aktywnej formy gruźlicy. U osób zarażonych wirusem HIV ryzyko zachorowania jest znacznie większe. Osoba z ukrytą infekcją może również zachorować, jeżeli dojdzie u niej do osłabienia układu odpornościowego. Przyczyną do niepokoju są lekooporne prątki gruźlicy, niereagujące na zwyczajowo przepisywane leki przeciwgruźlicze, określane jako wielolekooporne (MDR, multidrug-resistant) albo prątki o rozszerzonej oporności (XDR, extensively drug-resistant).
Gruźlica jest jedną z najgroźniejszych chorób na świecie, chociaż w Stanach Zjednoczonych występuje dosyć rzadko. Zagraża przede wszystkim osobom z grupy podwyższonego ryzyka i właśnie tej grupy dotyczą zalecenia odnośnie badań przesiewowych.

Ryzyko

• Osoby pozostające w bliskim kontakcie z chorym na gruźlicę lub osobą z podejrzeniem gruźlicy
• Osoby z osłabionym układem odpornościowym, jak na przykład w przypadku zarażenia wirusem HIV, niedożywienia, podeszłego wieku lub nadużywania alkoholu lub narkotyków.
• Imigranci z krajów, w których gruźlica występuje często (kraje Ameryki Łacińskiej, Afryki, Azji, Europy Wschodniej i Rosja).
• Osoby o niewielkich dochodach, nieobjęte opieką medyczną.
• Osoby długotrwale przebywające w ośrodkach opieki (takich jak domy starców, ośrodki zdrowia psychicznego, więzienia, ośrodki dla chorych na AIDS, schroniska dla bezdomnych).
• Osoby mieszkające w brudnych lub zatłoczonych środowiskach i/lub bez dostępu do zdrowej żywności.
• Pracownicy służby zdrowia pracujący w wyżej wymienionych warunkach, lub pracujące z pacjentami z grupy podwyższonego ryzyka
• Technicy laboratoryjni pracujący z próbkami mogącymi zawierać prątki gruźlicy lub z hodowlami prątków.

Zalecenia

Amerykańskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC) zaleca, aby badania w kierunku gruźlicy wykonywać u osób, u których leczenie przyniesie pozytywne skutki, w tym u osób z grupy podwyższonego ryzyka zakażenia prątkami gruźlicy lub rozwoju aktywnej formy gruźlicy. Można wykonać dwa rodzaje testów (patrz Badania przesiewowe w kierunku gruźlicy):

• Skórna próba tuberkulinowa zwana również próbą Mantoux, to badanie, w którym tuberkulinę oczyszczoną z substancji białkowych wstrzykuje się podskórnie w przedramię. Po 48 – 72 godzinach przeszkolony pracownik służby zdrowia ocenia powstały odczyn. Nieobecność odczynu zapalnego w miejscu wkłucia świadczy o braku odpowiedzi immunologicznej na obecność antygenów prątka (np. w wyniku braku szczepienia przeciwko gruźlicy czy utraty wrażliwości na antygeny prątka). U osób zaszczepionych przeciwko gruźlicy wynik TST jest dodatni.
• Badanie krwi: zwane również IGRA (test wydzielania interferonu gamma). Wymaga pobrania próbki krwi. Test jest dodatni jedynie w przypadku zakażenia prątkiem gruźlicy, ale nie pozwala na zróżnicowanie postaci czynnej choroby od utajonej.

Lekarz dokonuje wyboru, który test wykonać. Kryteria wyboru to między innymi przyczyna wykonania badania, względy logistyczne, uprzednie szczepienia BCG oraz dostępność testu. Zazwyczaj zaleca się wykonanie testu skórnego lub IGRA.

Linki do stron obcojęzycznych

CDC: Tuberculosis (TB)