W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Jako pomoc w rozpoznaniu niedokrwistości złośliwej.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Jako element procesu diagnostycznego w kierunku niedokrwistości i/lub neuropatii spowodowanej niedoborem witaminy B12; w przypadku znacznego powiększenia objętości krwinek czerwonych (makrocytoza).
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobranej z żyły łokciowej.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Próbkę można pobrać nie wcześniej niż po 48 godzinach od ostatniego zastrzyku z witaminy B12. Czasami lekarz decyduje o pobraniu próbki po co najmniej dwóch tygodniach od ostatniego zastrzyku.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
W badaniu oznacza się poziom przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu we krwi. Czynnik wewnętrzny (IF) to białko wytwarzane przez wyspecjalizowane komórki wyściełające ściany żołądka, zwane komórkami okładzinowymi. Jest ono niezbędne w procesie wchłaniania witaminy B12 z pożywienia. Podczas trawienia kwasy żołądkowe uwalniają witaminę B12 z pożywienia, a czynnik wewnętrzny wiąże się z nią i umożliwia jej wchłanianie w odpowiedniej części jelita cienkiego. Witamina B12 odgrywa istotną rolę, między innymi, w wytwarzaniu krwinek czerwonych. Bez odpowiedniej ilości czynnika wewnętrznego nie jest ona wchłaniana i organizm nie wytwarza wystarczającej liczby czerwonych krwinek, co prowadzi do niedokrwistości. Prócz tego może również obniżyć się liczba neutrofili i płytek krwi (neutropenia, trombocytopenia).
Niedokrwistość spowodowana niedoborem czynnika wewnętrznego to niedokrwistość złośliwa. Występuje ona przede wszystkim, kiedy układ odpornościowy organizmu zaczyna atakować swoje własne tkanki i wytwarzać przeciwciała skierowane przeciwko komórkom okładzinowym. Przeciwciała te uszkadzają komórki okładzinowe i mogą utrudnić wytwarzanie czynnika wewnętrznego lub uniemożliwić mu wykonywanie swoich czynności.
Istnieją dwa rodzaje przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu – przeciwciała blokujące czynnik wewnętrzny, które blokują wiązanie witaminy B12 do czynnika wewnętrznego oraz przeciwciała wiążące czynnik wewnętrzny, które wiążą się do kompleksu witamina B12 – czynnik wewnętrzny. Przeciwciała blokujące czynnik wewnętrzny są bardziej swoiste dla niedokrwistości złośliwej i zazwyczaj to właśnie je się oznacza.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Oznaczenie poziomu przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu może być pomocne w ustaleniu przyczyny niedoboru witaminy B12 i potwierdzić niedokrwistość złośliwą.
Zazwyczaj wykonuje się je w następstwie oznaczeń witaminy B12, kwasu metylomalonowego i morfologii krwi w celu stwierdzenia czy u pacjenta występuje niedobór witaminy B12 i związana z tym niedokrwistość i/lub neuropatia.
Oznaczenie to czasem wykonuje się łącznie z oznaczeniem przeciwciał przeciwko komórkom okładzinowym w celu potwierdzenia rozpoznania.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Oznaczenie przeciwciał blokujących czynnik wewnętrzny zleca się rzadko – zazwyczaj w przypadku niedoboru witaminy B12 i podejrzenia niedokrwistości złośliwej, kiedy u pacjenta występują następujące objawy:
- Bladość
- Osłabienie, przemęczenie
- Drętwienie i mrowienie stóp i/lub dłoni
- Powiększona objętość krwinek czerwonych – czasami zostaje wykryta jeszcze zanim wystąpią inne objawy, na przykład podczas wykonywania morfologii w ramach rutynowych badań lekarskich.
Zazwyczaj wykonuje się wtedy oznaczenie stężenie witaminy B12 i kwasu foliowego, co czasem prowadzi również do oznaczenia kwasu metylomalonowego (pozwala na wczesne wykrycie niedoboru witaminy B12).
U pacjenta z obniżonym stężeniem witaminy B12 i podwyższonym stężeniem kwasu metylomalonowego i homocysteiny zazwyczaj oznacza się również poziom przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu.
Co oznacza wynik?
W procesie diagnostycznym wyniki oznaczenia należy rozpatrywać łącznie z wynikami innych testów laboratoryjnych. Jeżeli u pacjenta z niedoborem witaminy B12 i/lub podwyższonym stężeniem kwasu metylomalonowego oraz homocysteiny obecne są przeciwciała przeciwko czynnikowi wewnętrznemu, najprawdopodobniej oznacza to niedokrwistość złośliwą.
Ujemny wynik testu nie zawsze oznacza brak niedokrwistości złośliwej. Nawet u połowy chorych przeciwciała przeciwko czynnikowi wewnętrznemu nie występują. Jeżeli nie są one obecne, w celu potwierdzenia rozpoznania można wykonać oznaczenie przeciwciał przeciwko komórkom okładzinowym. Przeciwciała te nie są tak swoiste jak przeciwciała przeciwko czynnikowi wewnętrznemu. Występują u około 90% pacjentów z niedokrwistością złośliwą, lecz mogą również towarzyszyć wielu innym stanom klinicznym i występują u około 10% populacji.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Podanie zastrzyku z witaminy B12 w ciągu 48 godzin, a w niektórych wypadkach w ciągu 2 tygodni przed wykonaniem badania, może mieć wpływ na wynik oznaczenia.
U niektórych pacjentów z chorobami autoimmunizacyjnymi, takimi jak cukrzyca typu 1 lub choroba Graves’a przeciwciała przeciwko czynnikowi wewnętrznemu mogą występować nawet przy braku niedokrwistości złośliwej. Oznaczenia przeciwciała blokującego czynnik wewnętrzny nie stosuje się w celu rozpoznania ani monitorowania tych chorób.
Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 może rozwijać się nawet przez kilka lat, ponieważ w organizmie zazwyczaj znajdują się znaczne zapasy tej substancji. Objawy pojawiają się zazwyczaj po wyczerpaniu tych zapasów.
Pytania i odpowiedzi
1. Czy każdy powinien wykonać oznaczenie przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu?
Nie jest to ogólne badanie przesiewowe. Zazwyczaj wykonuje się je tylko w celu ustalenia przyczyny widocznego niedoboru witaminy B12.
2. Czy badanie to można wykonać w gabinecie lekarskim?
Badanie wymaga użycia specjalistycznego sprzętu i nie wykonuje się go we wszystkich laboratoriach. W większości przypadków próbki wysyła się do laboratorium referencyjnego/specjalistycznego.
3. Czy można pozbyć się przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu?
Nie. Są one wytwarzane przez układ odpornościowy i nie poddają się zmianom trybu życia. Można jednak skutecznie kontrolować związany z obecnością tych przeciwciał niedobór witaminy B12.
Źródła
Na stronie
Choroby: niedobór witaminy B12, niedokrwistość, choroby autoimmunizacyjne
Linki do stron obcojęzycznych
American Society for Hematology: Anemia
NIH Office of Dietary Supplements: Dietary Supplement Fact Sheet, Vitamin B12
National Heart Lung and Blood Institute: What Is Pernicious Anemia?
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Pernicious Anemia
