W celu rozpoznania zakażenia dróg moczowych.

Jeżeli występują objawy zakażenia dróg moczowych, takie jak ból krzyża lub częste i bolesne oddawanie moczu

Próbka środkowego strumienia moczu, czasami próbkę moczu uzyskaną przez cewnikowanie pęcherza moczowego.

Zwykle przeprowadzenie badania nie wymaga żadnego przygotowania, ale korzystne jest pobranie do badania próbki moczu z pierwszej porannej mikcji lub 6 godzin od poprzedniej mikcji, kiedy liczba bakterii w pęcherzu moczowym jest rzeczywistym odzwierciedleniem ich liczby w układzie moczowym.

Posiew moczu pozwala na wykrycie i identyfikację bakterii i grzybów obecnych w moczu. Mocz produkowany jest w nerkach, znajdujących się po obu stronach kręgosłupa, u podstawy klatki piersiowej. Nerki filtrują i usuwają z krwi zbędne substancje. Wraz z wytwarzanym przez nie moczem, żółtym płynem, usuwane są na zewnątrz. Mocz wędruje moczowodami z nerek do pęcherza, w którym jest zatrzymywany na pewien czas i następnie wydalany przez cewkę moczową. Mocz jest w zasadzie jałowy, ale czasami bakterie, rzadziej drożdżaki, mogą dostać się do cewki moczowej z zewnątrz, ze skóry i wędrując w górę dróg moczowych powodować ich zakażenie.  

W celu wykonania posiewu moczu, mała jego próbka jest umieszczana na powierzchni jednej lub więcej płytek agarowych (cienka warstwa podłoża odżywczego) i inkubowana w temperaturze odpowiadającej temperaturze ludzkiego ciała. Drobnoustroje obecne w moczu rosną zwykle w ciągu 24-48 godzin w postaci małych okrągłych kolonii. Wielkość, kształt i kolor kolonii jest wskazówką, z jakimi bakteriami mamy do czynienia. Liczba kolonii wskazuje na ilość bakterii obecnych w wyjściowej próbce. Pracownik laboratorium ogląda kolonie rosnące na agarze, liczy je i sprawdza, ile typów kolonii wyrosło. Jeżeli próbka moczu została prawidłowo pobrana, to wykryte bakterie są odpowiedzialne za zakażenie. Zwykle jest to jeden rodzaj bakterii występujący w dużej liczbie. Czasami może wyrosnąć więcej rodzajów. Przyczyną tego będzie albo zakażenie wieloma drobnoustrojami chorobotwórczymi (patogenami), albo zanieczyszczenie pochodzące ze skóry powstałe podczas pobierania moczu.  

Pracownik laboratorium z każdego rodzaju kolonii występujących w znamiennie dużej liczbie, wykonuje preparat na szkiełku podstawowym, suszy i barwi (barwienie Grama). Preparat następnie jest oglądany w mikroskopie. Różne rodzaje bakterii mają różny kolor i kształt. Na przykład Escherichia coli, która jest przyczyną większości zakażeń dróg moczowych będzie, widoczna jako Gram ujemna pałeczka (różowa pałeczka), a Lactobacillus, który jest częstym zanieczyszczeniem pochodzącym z pochwy, będzie widoczny jako Gram dodatnia pałeczka. Niektóre z tych bakterii, jak Lactobacillus są łatwo rozpoznawane przez doświadczonego pracownika jako niechorobotwórcze (nie wywołujące infekcji) i nie wymagające dalszego opracowania. Inne, np. Gram ujemne pałeczki, reprezentują grupy podobnych bakterii i wymagają dalszych dodatkowych badań w celu dokładnego oznaczenia rodzaju i typu bakterii.  

Jeżeli po 24-48 godzinach nie widać wzrostu bakterii na agarze lub jest on nieznaczny przyjmuje się wynik posiewu za ujemny i kończy się badanie. Jeżeli natomiast obecny jest jeden lub więcej patogenów (bakterii chorobotwórczych) przeprowadza się dalsze badania. W celu identyfikacji bakterii stosuje się testy biochemiczne i następnie oznacza lekowrażliwości. Pozwala to na wskazanie najbardziej skutecznego antybiotyku w leczeniu wykrytego zakażenia.

Badanie wykonuje się, aby zdiagnozować zakażenie dróg moczowych.

Posiew moczu należy wykonać wtedy, kiedy objawy wskazują na zakażenie dróg moczowych, jak np. ból i pieczenie podczas oddawania moczu i częsta potrzeba jego oddawania. Antybiotykoterapia może być przepisana bez badania moczu u młodych kobiet, u których występują objawy niepowikłanej infekcji dróg moczowych. Jeżeli jest podejrzenie bardziej poważniejszego zakażenia lub brak jest reakcji na rozpoczęte leczenie, wtedy konieczne jest wykonanie posiewu moczu. Kobiety w ciąży powinny wykonać badanie, aby sprawdzić czy w moczu nie występują bakterie, które mogą mieć wpływ na zdrowie i rozwój płodu.

Posiew moczu powinien być zlecony równolegle z badaniem ogólnym moczu lub jako rezultat nieprawidłowych wyników badania ogólnego moczu.

Wyniki posiewu moczu są często interpretowano jednocześnie z wynikami badania ogólnego moczu i w odniesieniu do sposobu pobierania moczu do badania i obecności objawów zakażenia dróg moczowych. Niektóre próbki moczu mogą być zanieczyszczone fizjologiczną mikroflorą skóry, co musi zostać uwzględnione podczas interpretacji wyników posiewu.

Zwykle, obecność dużej liczby kolonii jednego gatunku bakterii wzrastającego na podłożu mikrobiologicznym oznacza wynik dodatni. W przypadku prób pobranych do badania w prawidłowy sposób, wzrost więcej niż 105 jednostek tworzących kolonie w jednym mililitrze badanego moczu (jtk/ml) jednego gatunku bakterii zwykle oznacza obecność zakażenia dróg moczowych. W niektórych przypadkach zakażenie może przebiegać bez obecności znaczącej liczby bakterii w moczu. Niekiedy niższe wartości jtk/ml mogą oznaczać zakażenie, szczególnie wówczas, gdy występują objawy infekcji. Podobnie, w przypadku pobrania próbki do badania w sposób ograniczający zanieczyszczenie (cewnikowanie), za wynik dodatni posiewu można przyjąć wartość 103 - 105 jtk/ml.

Hodowla, w której albo nie stwierdza się wzrostu w ciągu 24 lub 48 godzin lub wzrost jest mniejszy niż 10 000 CFU/ml, zwykle świadczy, że nie ma zakażenia. Jeżeli jednak objawy utrzymują się posiew powinien być powtórzony aby sprawdzić czy bakterie nie występują w mniejszej liczbie lub inne drobnoustroje nie rosnące na stosowanych podłożach agarowych. Obecność białych krwinek przy małej liczbie bakterii u chorego z objawami wskazuje na ostre zapalenie cewki moczowej o nieustalonej etiologii.

Jeżeli wyrasta więcej gatunków bakterii, świadczy to prawdopodobnie o zanieczyszczeniu, szczególnie jeżeli obecny jest Lactobacillus i inne nie chorobotwórcze bakterie występujące w pochwie. Jeżeli jednak objawy nie ustępują, lekarz może zlecić powtórzenie badania ze zwróceniem uwagi na staranniejsze pobranie próbki. Jednakże, jeśli jeden rodzaj bakterii jest obecny w badanej próbie w liczbie znacznie wyższej niż pozostałe, np. 105 jtk/ml w porównaniu do 103 jtk/ml, powinny wówczas zostać zlecone dodatkowe badania w celu identyfikacji tego drobnoustroju.

Obecność znamiennej liczby bakterii jednego rodzaju świadczy o zakażeniu. Przeprowadza się wtedy oznaczenie antybiotykowrażliwości, aby ustalić schemat leczenia. Każde zakażenie bakteryjne może być groźne i może rozprzestrzenić się na inne okolice ciała, jeśli nie jest leczone.

Ponieważ ból jest pierwszym wskaźnikiem zakażenia, szybkie podanie antybiotyku pomoże go ograniczyć.

Zakażenie dróg moczowych występuje u kobiet, a nawet u dziewcząt w wieku szkolnym, częściej niż u mężczyzn.

Jeżeli u mężczyzny występuje zakażenie dróg moczowych potwierdzone dodatnim posiewem, lekarz powinien wykluczyć obecność kamieni w nerkach lub nieprawidłowości w budowie anatomicznej, które mogą prowadzić do zakażeń.

Jeżeli występują nawracające zakażenia dróg moczowych, wrażliwość na antybiotyki musi być oznaczana podczas każdego epizodu. U pacjentów mających częste zakażenia, występujące u nich bakterie mogą szybko stać się oporne. W związku z tym konieczny jest staranny dobór antybiotyku i przyjęcie jego pełnej dawki. Osoby z chorobami nerek i/lub z chorobami, które uszkadzają nerki, jak np. cukrzyca oraz pacjenci z obniżoną odpornością, mogą być bardziej podatni na nawracające zakażenia.

1. Pacjent został zawiadomiony, że musi dostarczyć drugą, nową próbkę moczu ponieważ pierwsza była zanieczyszczona. Co się zdarzyło?

Jeżeli skóra i genitalia nie były starannie umyte przed pobraniem próbki, w moczu wyrośnie kilka różnych rodzajów bakterii. Hodowla nie jest brana pod uwagę, ponieważ nie można powiedzieć, które wyhodowane bakterie pochodzą z wewnątrz lub z zewnątrz dróg moczowych. Zanieczyszczenia próbki moczu można uniknąć, staranie myjąc się przed pobraniem i zbierając środkowy strumień moczu.

2.  Dlaczego lekarz stwierdzając zakażenie dróg moczowych zapisuje antybiotyk bez posiewu moczu?

Możliwe jest to, ponieważ większość zakażeń dolnego odcinka dróg moczowych wywołana jest przez Escherichia coli. Bakterie te są zwykle wrażliwe na wiele antybiotyków, jak np. biseptol, fluorochinolony, nitrofurantoina. U większości chorych z prostym zakażeniem dróg moczowych, infekcja zostanie zlikwidowana w wyniku empirycznego leczenia jednym z nich.

3. Co może się zdarzyć jeżeli zakażenie nie będzie leczone?

Nieleczona infekcja może przejść z dolnego odcinka dróg moczowych w górę i wywołać zakażenie nerek jak również może przeniknąć do krwiobiegu wywołując posocznicę. Objawami posocznicy (sepsa) są: gorączka, dreszcze, podwyższony poziom białych krwinek. Aby stwierdzić wystąpienie posocznicy, należy wykonać posiew krwi i wyhodować wywołujące ją bakterie, aby móc zastosować odpowiedni antybiotyk.

4. Kto należy do grupy ryzyka nawracających zakażeń dróg moczowych?

Istnieje wiele różnych czynników predysponujących pacjenta do nawrotów zakażeń. Po okresie niemowlęcym, u dziewczynek i kobiet notuje się znacznie częściej zakażenia niż u mężczyzn ze względu na różnice anatomiczne w obrębie układu moczowo-płciowego. U niemowląt i małych dzieci, zakażenia mogą być związane z wadami wrodzonymi. U dorosłych, stosunki płciowe, stosowanie mechanicznych środków antykoncepcyjnych, cukrzyca, ciąża, refluks, zaburzenia neurologiczne, kamienie nerkowe, nowotwory, wszystkie te czynniki predysponują do zakażeń dróg moczowych.

W szpitalu, cewniki penetrujące drogi moczowe są głównym czynnikiem sprzyjającym zakażeniu.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

Na tej stronie

Choroby: choroby nerek, zakażenia układu moczowego

Linki do stron polskojęzycznych

Podstawowe procedury laboratoryjne w bakteriologii kliniczne

Linki do stron obcojęzycznych

NIDDK: Bladder Infection (Urinary Tract Infection—UTI) in Adults
NIDDK: Bladder Infection (Urinary Tract Infection—UTI) in Children
FamilyDoctor.org: Urinary Tract Infection

‍