Badanie jest wykonywane, aby wykryć lub rozpoznać zakażenie wirusem opryszczki (Herpes Simplex Virus, HSV)

Jeżeli występują objawy zakażenia wirusem opryszczki, jak pęcherzyki w okolicy ust lub narządów płciowych albo objawy wirusowego zapalenia opon mózgowych.

Wymaz lub zeskrobiny z pęcherzyka albo próbka krwi pobrana z żyły łokciowej. W przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu pobierana jest próbka płynu mózgowo-rdzeniowego.

Lekarz pobiera wymaz lub zeskrobiny z opryszczki występującej na wargach lub na narządach płciowych. W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych albo zaplenia mózgu pobiera się płyn mózgowo-rdzeniowy. W celu oznaczenia przeciwciał pobiera się krew z żyły łokciowej.

Do badania nie trzeba się przygotować.

Badanie wirusa opryszczki wykonywane jest w celu wykrycia ostrego zakażenia lub obecności przeciwciał, wskazujących na wcześniejszy kontakt z tym wirusem. Wirus, odpowiadający za jedne z najczęstszych zakażeń wirusowych człowieka, występuje w dwóch typach: HSV-1 i HSV-2. Oba typy są zakaźne i okresowo powodują występowanie małych pęcherzyków, (opryszczki) które pękają, tworząc otwarte rany. HSV-1 powoduje przede wszystkim opryszczkę wokół ust i w jamie ustnej, natomiast HSV-2 wywołuje głównie zmiany w okolicy narządów płciowych.

Wirus ten może być przenoszony z człowieka na człowieka poprzez kontakt ze skórą, na której występują otwarte lub zdrowiejące zmiany, a czasami także ze skórą osób zakażonych bezobjawowo. HSV-2 przenoszony jest zwykle drogą kontaktów seksualnych, ale także HSV-1 może być również przeniesiony na narządy płciowe w wyniku stosunków oralnych. Amerykańskie dane wykazują, że w USA około 50-80% dorosłych jest zakażonych HSV-1 i około 20% wirusem typu 2. Ponieważ objawy zakażenia mogą być łagodne, około 90% zakażonych wirusem typu 2 może być nieświadoma tego faktu.

Przy pierwszym zakażeniu mogą występować wyraźne i bolesne zmiany w miejscu zakażenia. Powstają one w ciągu 2 tygodni od chwili zakażenia i ustępują po następnych 2-4 tygodniach. Pęcherzyki mogą pojawić się w okolicy pochwy, penisa, wokół odbytu lub na pośladkach i udach. Podczas pierwotnego zakażenia może wystąpić drugi rzut choroby z objawami grypopodobnymi gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych. Zmiany skórne nie zawsze występują albo są bardzo łagodne i przechodzą nie zauważone bądź błędnie rozpoznane jako ukąszenia owadów lub wysypka.

Osoba raz zakażona jest nosicielem latentnej formy wirusa. W okresach stresu, lub choroby wirus może się reaktywować. W większości przypadków, zachorowania są bolesne i drażniące, ale nie zagrażające zdrowiu. Wirus ten może jednak spowodować zakażenie u noworodków (noworodek zakaża się od matki, która w trakcie porodu ma aktywną postać zakażenia HSV). Wywołuje u nich zapalenie mózgu, które może być śmiertelne albo powodować trwałe, nieodwracalne zmiany neurologiczne. U pacjentów, u których występuje obniżenie odporności, jak np. u nosicieli wirusa HIV lub chorych na AIDS, albo u biorców przeszczepów, ostre zakażenia HSV występują częściej i przebiegają ciężej.

Zwykle opryszczka nie wymaga leczenia. Dostępne są leki przeciwwirusowe, które zmniejszają objawy choroby i skracają czas ich trwania.

Badania w kierunku HSV wykonywane podczas ostrego pierwotnego zakażenia lub w czasie reaktywacji zakażenia, wykrywają albo samego wirusa, jego DNA, albo swoiste dla niego przeciwciała.

• Hodowla wirusa opryszczki. Z otwartej opryszczki pobierana jest próbka płynu i inkubowana w środowisku umożliwiającym wzrost i izolację wirusa. Badanie to jest wysoce czułe i swoiste, ale wykonanie jego wymaga 2 lub nawet więcej dni tygodni. Najlepiej badać świeże zmiany. Wysiew wirusa zmniejsza się z czasem i może prowadzić do uzyskania fałszywie ujemnych wyników. Wzrost wirusa w hodowli pozwala na określenie jego typu, czy jest to HSV-1 czy HSV-2.
• Badanie DNA wirusa opryszczki. Badanie pozwala na wykrycie DNA HSV w materiale chorego. Badanie te jest wykonywane zwykle w przypadku uzyskania ujemnego wyniku hodowli a lekarz w dalszym ciągu podejrzewa zakażenie HSV albo gdy pacjent jest w trakcie leczenia opryszczki. Metoda pozwala na określenie typu i ilości wirusa. Jest bardzo przydatna w przypadkach, kiedy wirus obecny jest w małej liczbie (np. wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) lub zmiany opryszczkowe mają już kilkanaście dni. Ze względu na wysoką czułość, jest to najlepsza metoda wykrywania zakażenia HSV w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mózgu czy zapalenia rogówki.
• Oznaczenie przeciwciał dla HSV. Przeciwciała IgM dla HSV zaczynają być wytwarzane kilkanaście dni po pierwotnym zakażeniu i mogą być wykryte we krwi przez kilkanaście tygodni. Następnie pojawiają się przeciwciała IgG. Ich stężenie we krwi rośnie przez wiele tygodni, następnie spada i stabilizuje się na stałym poziomie. Osoba raz zakażona wirusem opryszczki stale produkuje małe ilości przeciwciał IgG. W badaniu można wykryć przeciwciała dla obu typów wirusa (HSV-1 i HSV-2) zarówno wczesne przeciwciała IgM, jak i IgG, które pozostają na całe życie po pierwotnym zakażeniu.

‍

Badanie w kierunku wirusa opryszczki wykonuje się w celu wykrycia HSV u pacjentów, u których występuje bolesne owrzodzenie narządów płciowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, jak również u noworodków podejrzanych o opryszczkę noworodków (rzadkie, ale bardzo poważne zakażenie nabyte podczas porodu). Kobieta w ciąży, u której rozpoznano opryszczkę narządów płciowych powinna być badana regularnie przed porodem w celu rozpoznania reaktywacji wirusa. Obecność aktywnego zakażenia u ciężarnej przed planowanym porodem, może być to wskazaniem do cesarskiego cięcia, które pozwala uniknąć zakażenia dziecka.

Podstawowymi metodami badania jest hodowla i wykrycie DNA wirusa. Chociaż oznaczenie poziomu przeciwciał nie jest tak czułe jak powyższe metody, jest przydatne w okresie ostrej fazy choroby pod warunkiem, że pobrana zostanie próbka w fazie ostrej i rekonwalescencyjnej. Druga próbka pobierana jest kilkanaście tygodni po pobraniu próbki z ostrej fazy. Pozwala to na porównanie poziomów przeciwciał IgG dla HSV i stwierdzenie czy wzrosły one znacząco wskazując na obecne zakażenie. Oznaczenie poziomu przeciwciał stosowane jest w badaniach wybranych populacji ludzi, jak np. aktywnych seksualnie, potencjalnych biorców przeszczepów czy nosicieli i chorych HIV/AIDS w celu wcześniej nabytego zakażenia.

‍

Hodowlę lub badanie DNA HSV zleca się u chorego z opryszczką bądź pęcherzami na genitaliach, rzadziej – na wargach. Należy również zlecić wykonanie tych badań u chorych z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych z podejrzeniem etiologii wirusowej. Badanie należy wykonywać u zakażonych wirusem kobiet w ciąży. Zarówno matka jak i dziecko powinny być zbadane, jeżeli u noworodka występują objawy zakażenia HSV (zapalenie mózgu lub zmiany skórne).

Badanie poziomu przeciwciał dla HSV zleca się przede wszystkim u pacjentów, u których podejrzewa się wcześniejszy kontakt z HSV. Czasami wykrycie przeciwciał w fazie ostrej i ozdrowieńczej zleca się w celu rozpoznania trwającego zakażenia.

Dodatni wynik hodowli lub wykrycie DNA wirusa opryszczki z zeskrobin wskazuje na aktywne zakażenie HSV-1 lub HSV-2. Ujemny wynik mówi tylko, że nie wykryto wirusa, ale nie wyklucza jego obecności ponieważ próbka może nie zawierać aktywnie namnażającego się wirusa lub była transportowana w nieodpowiednich dla utrzymania jego żywotności warunkach. Uzyskuje się wtedy wyniki fałszywie ujemne. Przykładowo, wirusy mogą być nieaktywne jeżeli próbka pobrana jest ze starej, a nie ze świeżej opryszczki lub transport jej nie był natychmiastowy.

Obecność przeciwciał IgM dla HSV-1 lub HSV-2 wskazuje na trwające aktywne zakażenie.

Przeciwciała IgG świadczą o przebytym zakażeniu. Znaczący wzrost miana przeciwciał IgG w próbkach ostrej i ozdrowieńczej fazy wskazuje również na trwające ostre zakażenie. Ujemny wynik badania poziomu przeciwciał dla HSV świadczy, że albo pacjent nie zetknął się z tym wirusem lub organizm nie zdążył jeszcze wyprodukować przeciwciał.

Najpoważniejsze, zagrażające życiu zakażenia, występują u noworodków zainfekowanych podczas porodu i u chorych z obniżoną odpornością. Zmiany na skórze są bardziej rozległe i utrzymują się znacznie dłużej niż u ludzi z w pełni sprawnym układem immunologicznym. Zakażenie HSV może zwiększyć wrażliwość na zakażenie HIV. Zakażenia HSV-2 są częstymi zakażeniami oportunistycznymi u pacjentów HIV dodatnich; około 90% z nich jest zakażonych wirusem opryszczki typu 2. Zakażenia HSV w połączeniu z infekcją wirusem papiloma (HPV) związane są z zwiększonym ryzykiem powstania raka szyjki macicy.

Jak przenoszony jest wirus opryszczki?

HSV przenosi się przy bezpośrednich kontaktach, jak np. pocałunki, oralne, analne i dopochwowe kontakty seksualne, a także przez bezpośrednie kontakty powierzchni różnych okolic skóry. Opryszczka genitalna przenoszona jest najłatwiej podczas stosunków seksualnych z osobą z aktywnym zakażeniem zarówno objawowym z zmianami pęcherzykowymi, jak i bez widocznych objawów. Bardzo często ludzie ulegają zakażeniu podczas kontaktów seksualnych z osobami, o których nie wiedzą, że są zakażone (bezobjawowi nosiciele).

2. Jak można zapobiec zakażeniu wirusem opryszczki?

Nie można zapobiec zakażeniu HSV umiejscowionemu na wargach i okolicy ust ponieważ kontakt z wirusem następuje w codziennym życiu. Natomiast opryszczce narządów płciowych można zapobiec unikając kontaktów seksualnych z osobami z aktywnym zakażeniem oraz używając prezerwatyw.  

3. Czy są inne typy wirusa HSV poza HSV-1 i HSV-2?

Tak. Do rodziny herpeswirusów należy ponad 25 wirusów, z czego co najmniej 8 wywołuje zakażenia u ludzi. Są to:

• HSV-1, wirus opryszczki pospolitej 1
• HSV-2, wirus opryszczki pospolitej 2
• Varicella Zoster Virus (VZV, HHV-3), ospy wietrznej i półpaśca,
• Epstein Barr Virus (EBV, HHV-4), wirus mononukleozy zakaźnej,
• cytomegalowirus (CMV, HHV-5), wirus cytomegalii
• ludzki herpeswirus 6 (HHV-6), wirus rumienia nagłego dzieci
• ludzki herpeswirus 7 (HHV-7), wirus rumienia nagłego dzieci
• ludzki herpeswirus 8 (HHV-8), który jest odpowiedzialny za rozwój mięsaka Kaposiego u pacjentów z AIDS.

‍

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu

Na tej stronie:
‍Choroby: Rak szyjki macicy, Choroby przenoszone drogą płciową, Opryszczka narządów płciowych, Chlamydioza, HIV, Kiła, Rzeżączka, Rzęsistkowica

‍Linki do stron polskojęzycznych:
‍Leczenie zakażeń wywołanych przez Herpes simplex virus typu 1 i 2 oraz Varicella-zoster virus

Linki do stron obcojęzycznych:
‍Centers for Disease Control and Prevention: Genital Herpes, CDC Fact Sheet
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Genital herpes
American Sexual Health Association: Herpes

STD Facts & Information, Genital Herpes -Herpes Simplex Virus (HSV), National Center for HIV, STD and TB Prevention, Division of Sexually Transmitted Diseases

‍