Badanie wykonuje się jako pomoc w potwierdzeniu rozpoznania anafilaksji, mastocytozy lub aktywacji komórek tucznych (mastocytów).

W przypadku występowania objawów takich jak, nagłe wypieki, mdłości, obrzęk gardła lub niskie ciśnienie krwi, mogących być wynikiem reakcji alergicznej stanowiącej zagrożenie życia; czasami w przypadku podejrzenia mastocytozy lub aktywacji komórek tucznych.

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowe. W przypadku oznaczeń w moczu z dobowej zbiórki, należy zachować cały mocz oddany przez pacjenta w ciągu doby. Mocz należy przechowywać w chłodnym, ciemnym miejscu, np. w lodówce.

W przypadku anafilaksji do badania nie trzeba się przygotowywać, lecz powinno ono zostać przeprowadzone jak najszybciej po wystąpieniu objawów. Jeżeli badanie jest wykonywane w innych celach, lekarz może zalecić odstawienie leków antyhistaminowych oraz innych przed pobraniem próbki.

Histamina to substancja uwalniana z wyspecjalizowanych komórek noszących nazwę komórek tucznych (mastocytów), po ich aktywacji, która często występuje jako element alergicznej odpowiedzi immunologicznej organizmu. W badaniu oznacza się stężenie histaminy we krwi lub moczu.

Komórki tuczne to duże komórki zlokalizowane w tkankach całego ciała. Są obecne głównie w skórze, nabłonku jelit i dróg oddechowych oraz w szpiku kostnym. Komórki tuczne są elementem prawidłowej odpowiedzi organizmu na uraz i odpowiedzi alergicznych. Zawierają one ziarnistości, w których obecne są substancje chemiczne, takie jak histamina i tryptaza, które zostają uwolnione w następstwie aktywacji komórek tucznych. Histamina odpowiada za wiele objawów występujących u osób z alergiami.

Stężenie histaminy we krwi i moczu jest zazwyczaj bardzo niskie. Znaczny wzrost można zaobserwować u osób z reakcjami alergicznymi oraz u pacjentów z chorobami powodującymi wzrost (proliferację) liczby komórek tucznych i/lub ich aktywację pomimo braku reakcji alergicznej.

Aktywacja wielu komórek tucznych jest związana z zaawansowaną formą ostrej reakcji alergicznej, noszącą nazwę anafilaksji, która może powodować pokrzywkę (wysypkę na skórze), zaczerwienienie skóry, niskie ciśnienie krwi, znaczne zwężenie dróg oddechowych, a nawet doprowadzić do śmierci. Podczas reakcji anafilaktycznej stężenie histaminy we krwi gwałtownie wzrasta już na 10 minut po wystąpieniu objawów i powraca do normy w ciągu 30 do 60 minut. Wzmożone wytwarzanie histaminy w niedługim czasie powoduje również wzrost stężenia histaminy i jej podstawowego metabolitu o nazwie N-metylohistamina w moczu.

Stężenie histaminy i tryptazy może być przewlekle podwyższone u chorych z mastocytozą. Jest to rzadka choroba związana z nieprawidłową proliferacją komórek tucznych, ich przenikaniem i kumulowaniem się w skórze (mastocytoza skórna) i/lub innych narządach w organizmie (mastocytoza układowa).

Oznaczenie histaminy jest przydatnym wskaźnikiem aktywacji komórek tucznych. Badanie może służyć jako pomoc w potwierdzeniu reakcji anafilaktycznej, lub rozpoznaniu mastocytozy – rzadkiej grupy zaburzeń charakteryzujących się nieprawidłową proliferacją komórek tucznych.

Anafilaksję zazwyczaj rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych, a oznaczenie stężenia histaminy wraz z oznaczeniem tryptazy, można wykonać w celu potwierdzenia, że ostre objawy są wynikiem reakcji anafilaktycznej. Odnosi się to w szczególności do osób z nawracającymi epizodami i/lub jeżeli nie ma pewności co do rozpoznania. Oznaczenie histaminy we krwi należy wykonać natychmiast po wystąpieniu objawów.

Alternatywą dla oznaczenia histaminy we krwi jest oznaczenie tej substancji w moczu z dobowej zbiórki, co ma na celu ocenę wytwarzania histaminy w dłuższym przedziale czasowym. W niektórych przypadkach zamiast histaminy oznacza się jej metabolit o nazwie N-metylohistamina.

Badanie to można wykonać łącznie z oznaczeniem tryptazy jako pomoc w rozpoznaniu mastocytozy lub zaburzeń w zakresie aktywacji komórek tucznych. Mastocytoza skórna zazwyczaj powoduje wyłącznie objawy w obrębie skóry (przede wszystkim pokrzywkę). U osób z mastocytozą układową lub zaburzeniami aktywacji komórek tucznych może wystąpić anafilaksja i związane z nią objawy.

Oznaczenia histaminy nie zleca się rutynowo. Anafilaksję zazwyczaj rozpoznaje się bez konieczności sprawdzenia stężenia histaminy lub tryptazy, a mastocytoza jest chorobą niezwykle rzadką. Histaminę i tryptazę czasami oznacza się w przypadku występowania objawów wskazujących na anafilaksję, szczególnie jeżeli rozpoznanie nie jest definitywne i/lub objawy nawracają. Objawy anafilaksji to między innymi:

• Utrudnione oddychanie, świszczący oddech
• Zaczerwienienie skóry
• Świąd, często widoczna pokrzywka
• Zawroty głowy
• Niskie ciśnienie krwi
• Obrzęk gardła, twarzy, języka i/lub oczu

Wiele z powyższych objawów towarzyszy również innym chorobom.
Badania można również wykonać w przypadku podejrzenia mastocytozy lub zaburzeń związanych z aktywacją komórek tucznych. Chorzy z tymi zaburzeniami doświadczają takich samych objawów, jak osoby z rozległą reakcją alergiczną, lecz bez czynników wyzwalających, takich jak na przykład spożycie pewnych pokarmów (orzechy ziemne) lub użądlenie pszczoły. U pacjentów z mastocytozą układową mogą występować objawy takie jak wrzody żołądka, przewlekła biegunka, bóle stawów, powiększona wątroba, śledziona lub węzły chłonne, wysypki lub charakterystyczne czerwone pęcherze.

‍

Znacznie podwyższone stężenie histaminy i/lub tryptazy u osoby z objawami anafilaksji zazwyczaj świadczą o obecności tego stanu.

Prawidłowe stężenie histaminy może wskazywać na to, że objawy u pacjenta są spowodowane innym niż anafilaksja stanem klinicznym, lub że próbka nie została pobrana w odpowiednim momencie. W przypadku anafilaksji stężenie histaminy we krwi wzrasta gwałtownie i powraca do prawidłowego poziomu w ciągu 30 – 60 minut. Jeżeli próbka zostanie pobrana zbyt późno, wynik może być prawidłowy. Jeżeli jednocześnie wykonuje się oznaczenie tryptazy, jego wynik można zestawić z wynikiem oznaczenia histaminy. Poziom tryptazy wzrasta i powraca do normy w ciągu 1 do 2 godzin od wystąpienia objawów, czyli wolniej niż stężenie histaminy.

Jeżeli próbkę pobrano w odpowiednim momencie, a wynik oznaczenia histaminy ani tryptazy we krwi nie jest podwyższony, prawdopodobieństwo anafilaksji jest mniejsze. Może jednak dojść do anafilaksji lub mastocytozy bez wzrostu stężenia histaminy, więc nie można wykluczyć rozpoznania tylko na podstawie ujemnego wyniku testu.

Podwyższony poziom histaminy i/lub N-metylohistaminy w próbce moczu z dobowej zbiórki wskazuje na epizod związany z aktywacją komórek tucznych. Uporczywie podwyższone stężenie histaminy i/lub tryptazy u osoby z objawami mastocytozy z dużym prawdopodobieństwem wskazuje na obecność tej choroby. Rozpoznanie należy jednak potwierdzić poprzez wykonanie innych badań.

Stężenie histaminy może wzrastać w stanach klinicznych przebiegających z aktywacją komórek tucznych, a uwolnienie histaminy może być wywołane różnymi substancjami.

Uważa się, że reakcja alergiczna na składniki pożywienia jest najczęstszą przyczyną anafilaksji.

U niektórych pacjentów objawy związane ze wzrostem stężenia histaminy, takie jak zaczerwienienie, ból głowy, biegunka, świąd, itp. mogą wystąpić po spożyciu produktów spożywczych bogatych w histaminę. Histamina jest obecna w produktach takich jak dojrzały ser, wino czy kapusta kiszona. Objawy mogą również być spowodowane spożyciem alkoholu lub leków stymulujących uwalnianie histaminy lub blokujących jej metabolizm.

W rzadkich przypadkach może dojść do zatrucia histaminą po zjedzeniu zepsutej ryby (np. tuńczyka, makreli), zawierającej duże ilości histaminy wytwarzanej przez bakterie. Zatrucie rybami makrelowatymi może dawać objawy takie jak zaczerwienienie, poty, wymioty, ból głowy i biegunka.

Histaminę wytwarzają również niektóre rakowiaki przewodu pokarmowego.

1. Czy histamina odgrywa również inną rolę w organizmie, oprócz powodowania objawów reakcji alergicznej?

Tak. Oprócz powodowania reakcji alergicznych, histamina odgrywa rolę w procesach zapalnych, stymuluje wydzielanie kwasu żołądkowego, pełni rolę neuroprzekaźnika, rozszerza naczynia krwionośne, zwiększa przepuszczalność naczyń (umożliwia płynom przenikanie przez ściany naczyń krwionośnych), ma wpływ na niezakłócone kurczenie się mięśni w obrębie jamy brzusznej i płuc oraz na pracę mięśnia sercowego.

Opracowano leki blokujące pewne działania histaminy, w tym leki antyhistaminowe oraz leki spowalniające wydzielanie kwasu żołądkowego.

2. Czy w przypadku podejrzenia alergii należy wykonać test na obecność histaminy?

Lekarz może zlecić wykonanie testów dotyczących poszczególnych alergenów, lecz badanie stężenia histaminy wykonuje się zazwyczaj tylko w przypadku występowania ostrych objawów alergicznych (jak w przypadku anafilaksji). U większości alergików nie ma konieczności wykonywania oznaczenia histaminy.

3. W jaki sposób leczy się anafilaksję?

Anafilaksja może bardzo szybko doprowadzić do śmierci, w związku z czym wymaga natychmiastowego podania zastrzyku z epinefryny oraz innych leków. Następnie chorego poddaje się ścisłej obserwacji, ponieważ zdarza się, że wstrząs anafilaktyczny występuje ponownie w ciągu dwóch dni od pierwszego epizodu. Osoby, u których występują silne reakcje alergiczne powinny zawsze nosić przy sobie zestaw zawierający zastrzyk z epinefryny.

4. Czy badanie to można wykonać w gabinecie lekarskim?

Nie. Wprawdzie próbkę można pobrać w gabinecie lekarskim, lecz badanie wymaga specjalistycznego sprzętu, który nie jest dostępny w każdym laboratorium. Próbki zazwyczaj poddaje się badaniom w dużych, wyspecjalizowanych laboratoriach.

‍

Na stronie"
‍Choroby: alergie, choroby szpiku kostnego, astma
‍
Linki do stron obcojęzycznych:
‍American Academy of Allergy Asthma and Immunology: Anaphylaxis
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Anaphylaxis
Cleveland Clinic: Mastocytosis
The Mastocytosis Society
The Mastocytosis Society Canada
Food Allergy Research and Education: About Anaphylaxis

‍