W celu ogólnej oceny stanu zdrowia; w celu wykrywania, rozpoznawania lub monitorowania któregokolwiek z wielu schorzeń, które wpływają na komórki krwi, w tym niedokrwistości, zakażeń, stanów zapalnych, zaburzeń krzepnięcia lub nowotworów.

Badanie wykonuje się w ramach rutynowych badań kontrolnych; w przypadku występowania objawów wskazujących na występowanie choroby wpływającej na komórki krwi; powtarza się okresowo w celu monitorowania leczenia rozpoznanej choroby lub stosowania terapii, która wpływa na elementy komórkowe krwi.

Krew pobiera się z żyły łokciowej lub z opuszki palca (dorośli i dzieci) lub pięty (noworodki).

Nie.

Krew składa się z komórek zawieszonych w płynnym osoczu. Komórki te to erytrocyty (krwinki czerwone), leukocyty (krwinki białe) i płytki krwi. Są one produkowane i podlegają procesowi dojrzewania głównie w szpiku kostnym. W warunkach prawidłowych są uwalniane do krwiobiegu w miarę potrzeb.

Morfologia krwi jest zautomatyzowanym badaniem komórek krwi. Badanie morfologii krwi dostarcza informacji dotyczących krwinek białych (WBC), czerwonych (RBC) i płytek krwi, w tym ich liczby, rodzaju, wielkości, kształtu i innych cechy charakterystycznych komórek.

Automatyczne badanie morfologii krwi składa się z badania:

• Krwinek białych: liczba WBC oraz różnicowanie WBC
• Krwinek czerwonych: liczba RBC, hemoglobina; hematokryt; wskaźniki czerwonokrwinkowe, do których należą średnia objętość erytrocyta (MCV), średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej (MCH), średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach (MCHC) i szerokość rozkładu objętości erytrocytów (RDW); niektóre analizatory dokonują pomiaru liczby retykulocytów
• Płytek krwi: liczba płytek (PLT); wskaźniki płytkowe: średnia objętość płytek (MPV) i szerokość rozkładu objętości płytek (PDW).
  

Trzy główne grupy komórek oceniane w badaniu morfologicznym to:

Krwinki białe (leukocyty)

Istnieje pięć różnych typów krwinek białych, które biorą udział w zwalczaniu infekcji lub innych przyczyn uszkodzenia tkanek. Są to neutrofile, bazofile, eozynofile, limfocyty i monocyty, których odsetek we krwi jest względnie stały, ale może ulegać zmianom w wyniku procesów zachodzących w organizmie np. w przebiegu infekcji wzrosnąć może liczba neutrofili. W przypadku alergii można oczekiwać zwiększenia liczby eozynofili. Liczba limfocytów wzrasta w zakażeniach wirusowych. U chorych z białaczką gwałtownie mnożą się nieprawidłowe komórki (dojrzałe lub nie) co powoduje wzrost liczby WBC.

Krwinki czerwone (erytrocyty)

Erytrocyty są wytwarzane w szpiku kostnym i uwalniane do krwi po zakończeniu ich dojrzewania. Erytrocyty zawierają hemoglobinę, białko, które umożliwia przenoszenie tlenu z płuc do tkanek i narządów. Czas życia erytrocytów wynosi około 120 dni, więc szpik kostny musi stale wytwarzać nowe krwinki, aby zastąpić te zniszczone lub utracone z powodu krwawienia. W badaniu morfologii określa się liczbę RBC i stężenie hemoglobiny, oblicza objętość pełnej krwi zajmowaną przez erytrocyty (hematokryt) oraz wskaźniki czerwonokrwinkowe co pozwala wstępnie powiedzieć, czy populacja erytrocytów jest prawidłowa. W warunkach prawidłowych wszystkie erytrocyty mają ten sam rozmiar i kształt. Zmian można oczekiwać w stanach niedoboru witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza i innych czynników. W przypadku, gdy stężenie hemoglobiny jest niższe od wartości prawidłowych uważa się że u pacjenta występuje niedokrwistość, czego objawami może być zmęczenie i osłabienie. Zdecydowanie rzadziej spotykana jest zbyt wysoka liczba erytrocytów (czerwienica). W skrajnych przypadkach może to wpływać na przepływ krwi przez drobne żyły i tętnice.

Płytki krwi (trombocyty)

Płytki krwi są fragmentami komórek, które odgrywają bardzo ważną rolę w procesie krzepnięcia. Brak dostatecznej liczby płytek powoduje zwiększenie ryzyka krwawień i powstawania wybroczeń. Badanie morfologii określa liczbę i wielkość płytek. U niektórych pacjentów występować mogą tak zwane płytki olbrzymie albo agregaty płytek, które są trudne do określenia przez analizatory hematologiczne. Wówczas należy liczyć się z trudnościami w przeprowadzeniu oznaczeń. W takich przypadkach niezbędna jest ocena mikroskopowa.

Analizatory hematologiczne mogą policzyć i ocenić tysiące krwinek czerwonych, białych oraz płytek i porównać je z przyjętym przedziałem referencyjnym. Każdy wynik jest przeglądany i autoryzowany przez pracownika laboratorium i w przypadku wyników nieprawidłowych mogą być wykonane badania dodatkowe, np. mikroskopowa ocena rozmazu krwi. Zmiany w liczbie i składzie komórek krwi mogą wskazywać na jedną lub wiele różnych chorób. Aby wyjaśnić przyczynę obserwowanych zmian lekarz zleci przeprowadzenie szeregu innych badań.

Badanie morfologii jest często wykonywane w ramach ogólnej oceny stanu zdrowia. Jest wykorzystywane:

• jako test przesiewowy do wykrywania wielu zaburzeń i chorób,
• pomaga w rozpoznawaniu m.in.: niedokrwistości, zakażeń, stanów zapalnych, zaburzeń krzepnięcia, białaczek,
• w monitorowaniu postępu choroby i/lub skuteczności leczenia rozpoznanej choroby,
• w monitorowaniu leczenia o znanym wpływie na komórki krwi, np. radioterapii i chemioterapii.

Morfologia krwi to panel testów, które mają na celu ocenę komórek we krwi krążącej, w tym:

□ Ocenę krwinek białych, które są częścią układu odpornościowego organizmu, który ma chronić przed zakażeniami i nowotworzeniem. Odgrywają także rolę w reakcjach alergicznych i stanach zapalnych

1. liczba krwinek białych (WBC) to całkowita liczba wszystkich typów białych krwinek w próbce krwi
2. różnicowanie WBC, które jest częścią analizy automatycznej, polega na identyfikacji i policzeniu różnych typów krwinek białych: neutrofili, bazofili, eozynofili, limfocytów i monocytów

□ Ocenę krwinek czerwonych, które przenoszą tlen:

1. liczba krwinek czerwonych (RBC) to całkowita liczba erytrocytów w próbce krwi
2. stężenie hemoglobiny, białka zawartego w erytrocytach wiążącego tlen
3. ‍hematokryt to stosunek objętości jaką zajmują erytrocyty do objętości krwi pełnej
4. wskaźniki czerwonokrwinkowe, obliczane w celu opisania cech fizycznych erytrocytów:

• średnia objętość erytrocyta (MCV), miara wielkości erytrocytów, obliczana jako iloraz hematokrytu i liczby RBC (fl lub µm3)
• średnia masa hemoglobiny w krwince czerwonej (MCH), miara masy hemoglobiny wewnątrz jednej przeciętnej krwinki, obliczana jako iloraz stężenia hemoglobiny i liczby RBC (fmol lub pg)
• średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach (MCHC), miara stężenia hemoglobiny 1 l erytrocytów, obliczana jako iloraz stężenia hemoglobiny i hematokrytu (mmo/l lub g/l)
• szerokość rozkładu objętości erytrocytów (RDW), która jest miarą zróżnicowania wielkości erytrocytów, obliczana jako odchylenie standardowe lub współczynnik zmienności objętości erytrocytów (fl lub %)

      5. liczba retykulocytów, może być przedstawiona także jako odsetek retykulocytów w populacji dojrzałych krwinek czerwonych

□ Płytek krwi, fragmentów komórek odpowiedzialnych za prawidłowe krzepnięcie krwi:

1. liczba płytek (PLT) to całkowita liczba płytek w próbce krwi
2. średnia objętość płytek (MPV)
3. szerokość rozkładu objętości płytek (PDW), która jest miarą zróżnicowania wielkości trombocytów

‍

Morfologia krwi jest popularnym badaniem. U wielu osób jest zlecana w ramach badań okresowych. Jeżeli stan pacjenta nie wskazuje na chorobę, a populacje komórek znajdują się w prawidłowych zakresach, kolejne badanie morfologii wymagane będzie dopiero w przypadku zmiany stanu zdrowia lub gdy lekarz uzna to za konieczne z innych przyczyn.

Jeżeli u pacjenta występują objawy wskazujące na niedokrwistość, takie jak zmęczenie i osłabienie, lub stan zapalny, zakażenie lub obecne są wybroczyny (siniaki) albo krwawienia, wówczas lekarz może zlecić badanie morfologii w celu określenia przyczyny zaburzenia i/lub oceny jego ciężkości.

U osób z rozpoznaną chorobą wpływającą na komórki krwi badanie morfologii może być wykonywane w regularnych odstępach czasu w celu oceny rozwoju choroby i/lub oceny skuteczności leczenia.

Niektóre rodzaje terapii, np. radioterapia i chemioterapia mogą wpływać na czynność szpiku kostnego i liczbę wytwarzanych komórek. Monitorowanie takiej terapii również wymaga okresowego wykonywania kontrolnego badania morfologii krwi.

W poniższych tabelach w krótki i ogólny sposób przedstawiona jest interpretacja nieprawidłowych wyników morfologii krwi:

• Ocena WBC
• Ocena RBC
• Ocena płytek krwi

Spadek lub zwiększenie liczby komórek krwi może być spowodowany przez wiele różnych zaburzeń. Część z nich może wymagać leczenia, inne ustępują samoistnie.

Przetoczenie krwi może zmienić wynik badania morfologii.

Wartości prawidłowe morfologii krwi są inne u niemowląt i dzieci niż u dorosłych. W laboratorium podawane są przedziały referencyjne dla poszczególnych grup wiekowych i interpretując wynik badania należy zwrócić na nie uwagę

1. Co można zrobić w celu poprawienia wyników swojej morfologii?

‍

Pacjenci zainteresowani swoim stanem zdrowia pragną wiedzieć co mogą zrobić aby zmienić liczbę krwinek białych, krwinek czerwonych i płytek. W przeciwieństwie do „dobrego” i „złego” cholesterolu, liczba krwinek nie jest związana ze stylem życia, jeżeli pacjent nie ma ewidentnych niedoborów witaminy B12, kwasu foliowego czy żelaza. Nie ma metody na zwiększenie liczby krwinek białych oraz zmianę wielkości i kształtu krwinek czerwonych. Bieżące leczenie występujących chorób i prowadzenie zdrowego trybu życia pomoże zoptymalizować wytwarzanie krwinek i utrzymanie organizmu w dobrym stanie.

2. Jakie badania dodatkowe zleca się w przypadku nieprawidłowych wyników morfologii?

Wybór dalszych badań jest zależny od objawów, historii medycznej, wyniku badania fizykalnego i wstępnej diagnozy. Zwykle lekarz zleca ocenę rozmazu krwi obwodowej oraz rozszerzony panel metabolitów. Przykłady testów zlecanych przy podejrzeniu wybranych schorzeń to:

• Przy nieprawidłowych wynikach liczby WBC: posiew materiału z odpowiedniego obszaru ciała (np. posiew moczu, plwociny, krwi), szybkie testy paciorkowcowe lub badania w kierunku zakażeń wirusowych (mononukleozy, wykrywanie zakażenia EBV), przy podejrzeniu stanu zapalnego: CRP lub OB.
• Przy nieprawidłowych wynikach badania RBC: liczba retykulocytów, wskaźniki gospodarki żelazem, witamina B12, kwas foliowy, G6PD, warianty hemoglobiny
• Nieprawidłowa liczba płytek krwi: badanie czynności płytek krwi lub wykrywanie przeciwciał przeciwpłytkowych; dodatkowo można wykonać badania układu krzepnięcia, takie jak: PT, aPTT i czynniki krzepnięcia.

W przypadku podejrzenia tak poważnych chorób jak białaczka, zespół mielodysplastyczny lub inne zaburzenie czynności szpiku kostnego konieczne może być badanie szpiku kostnego. Ustalenie ostatecznego rozpoznania może wymagać wykonania szeregu innych badań w kierunku wybranych chorób.

Linki do polskich stron:
‍Morfologia krwi obwodowej - interpretacja wyniku badania
‍
‍
Linki do stron obcojęzycznych:
‍KidsHealth for Parents: Complete Blood Count
MedlinePlus Health Information: Blood and Blood Disorders
‍American Society of Hematology: Patient Information
‍National Heart Lung and Blood Institute: Health Topics
‍MedlinePlus: Blood Disorders
‍Genetic and Rare Diseases Information Center: Blood Diseases
‍UCSF Medical Center: Blood Diseases
‍

‍

‍