W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się aby sprawdzić, czy stężenie potasu pozostaje w zakresie wartości prawidłowych, w ocenie zaburzeń elektrolitowych; w ocenie przewlekłej lub ostrej hiperkaliemii (wysokiego stężenia potasu) lub hipokaliemii (niskiego stężenia potasu).
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się jako część rutynowego badania lekarskiego; w przypadku objawów takich, jak osłabienie i/lub zaburzenia rytmu serca albo przy podejrzeniu zaburzeń równowagi elektrolitowej; regularnie u pacjentów, których choroba (np. nadciśnienie tętnicze lub choroba nerek) lub przyjmowane leki mogą wpływać na poziom potasu.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Badanie służy do pomiaru stężenia potasu we krwi. Potas jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego metabolizmu komórek i pracy mięśni. Współdziała z innymi elektrolitami: sodem, chlorkiem i jonem wodorowęglanowym HCO3-) w regulacji objętości płynów w organizmie, pobudza mięśnie do skurczu i uczestniczy w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej. Potas jest obecny we wszystkich płynach organizmu, ale najwięcej znajduje się go wewnątrz komórek. Tylko ok. 2% zasobów potasu występuje w płynie zewnątrzkomórkowym i w płynnej frakcji krwi (zwanej osoczem). Ponieważ stężenie potasu we krwi jest niskie, niewielkie jego zmiany mogą powodować istotne konsekwencje. Jeśli stężenie potasu jest zbyt wysokie lub zbyt niskie zdrowie człowieka jest poważnie zagrożone: zmiany te mogą prowadzić do wstrząsu, niewydolności oddechowej i zaburzenia akcji serca. Nieprawidłowe stężenie potasu może upośledzać funkcjonowanie tkanki nerwowej i mięśniowej, przykładowo mogą wystąpić zaburzenia rytmu i zdolności kurczenia się mięśnia sercowego.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Badanie stężenia potasu często zleca się razem z innymi oznaczeniami elektrolitów jako część podstawowych badań kontrolnych. Oznaczenie to wykorzystuje się do rozpoznawania hiperkaliemii (wysoki poziom) lub hipokaliemii (niski poziom). Najczęstszą przyczyną hiperkaliemii jest choroba nerek, także wiele leków może wpływać na zmniejszenie wydalania potasu i powodować hiperkaliemię.
Hipokaliemia może rozwinąć się w wyniku biegunki, wymiotów lub nadmiernego pocenia się. Może też dojść do utraty potasu z moczem przez nerki. Rzadko przyczyną niskiego stężenia potasu jest jego niedobór w diecie.
Potas regularnie bada się u osób przyjmujących leki (szczególnie leki moczopędne, tzw. diuretyki), które mogą powodować utratę tego jonu przez nerki i hipokaliemię. Regularna ocena stężenia potasu może być też wskazana w przypadku chorób związanych z zaburzeniami poziomu potasu, np. w ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Oznaczenie stężenia potasu w osoczu lub w surowicy wchodzi w skład podstawowych badań wykonywanych u większości pacjentów z podejrzeniem jakiejkolwiek ciężkiej choroby oraz u osób przyjmujących leki moczopędne lub nasercowe. Lekarze zlecają badanie potasu również przy okazji rozpoznawania i kontroli nadciśnienia tętniczego oraz chorób nerek, a także u pacjentów leczonych dializami lub przyjmujących dożylne płyny.
Co oznacza wynik?
Hiperkaliemia (podwyższony poziom potasu) może wiązać się z następującymi stanami:
- Ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek
- Chorobą Addisona
- Hipoaldosteronizmem
- Urazem lub innym uszkodzeniem tkanek
- Zakażeniem
- Powikłaniami cukrzycy
- Odwodnieniem
- Nadmierną podażą potasu w diecie (owoce są szczególnie bogate w potas, więc nadmierne spożycie owoców lub soków owocowych może u pacjentów z chorobami nerek się przyczyniać do wzrostu stężenia potasu)
- Nadmierną podażą potasu we wlewach dożylnych
- Niektóre leki mogą (u niewielkiego odsetka pacjentów) powodować hiperkaliemię. Należą do nich: niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen), beta-blokery (np. propranolol i atenolol), inhibitory konwertazy angiotensyny (np. kaptopryl, enalapryl i lizynopryl) i diuretyki (leki moczopędne) oszczędzające potas (np. triamteren, amiloryd i spironolakton).
Hipokaliemia (obniżony poziom potasu) może wiązać się z następującymi stanami:
- Zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi, które przebiegają z wymiotami i biegunką
- Hiperaldosteronizmem
- Niedoborem potasu w diecie (rzadko)
- Powikłaniem po przedawkowaniu acetaminofenu
- W cukrzycy po podaniu insuliny, szczególnie jeśli cukrzyca przez jakiś czas była niewyrównana.
- Często z przyjmowaniem diuretyków oszczędzających potas; w czasie ich stosowania należy regularnie powtarzać oznaczenie potasu.
- Utratą potasu z powodu przyjmowanych leków, takich jak kortykosteroidy, agoniści receptorów β-adrenergicznych (np. izoproterenol), antagoniści receptorów α-adrenergicznych (np. klonidyna), antybiotyki (np. gentamycyna i karbenicylina) oraz lek przeciwgrzybiczy amfoterycyna B
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Nieprawidłowy sposób pobrania, przechowywania i przygotowania próbki krwi do badania może spowodować, że poziom potasu będzie fałszywie podwyższony. Poziom potasu może wzrastać na skutek: wielokrotnego zaciskania pięści przed pobraniem krwi, zbyt szybkiego lub zbyt wolnego wypływu krwi z żyły wstrząsania pobranej próbki, czy w wyniku za długiego transportowania próbki do laboratorium. Wszystkie te czynniki mogą powodować przesunięcie potasu z komórek krwi do osocza. Czasami, jeśli próbka krwi zostanie pobrana do probówki z antykoagulantem zawierającym potas może to znacznie zawyżyć wynik. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących sposobu pobrania próbki lekarz może zlecić powtórzenie badania, zanim rozpocznie leczenie.
Pytania i odpowiedzi
1. Jakie pokarmy są dobrym źródłem potasu?
Obniżenie stężenia potasu może być wynikiem przyjmowania leków stosowanych w chorobach sercowo-naczyniowych, które mają na celu obniżenie stężenia sodu i wydalanie nadmiaru wody. W takiej sytuacji lekarze zalecają spożywanie dużej ilości produktów bogatych w potas. Należą do nich owoce i warzywa (banany, gejpfruty, pomarańcze, pomidory, melony, dynie, ziemniaki, rośliny strączkowe), a także orzechy i nasiona.
2. Czy istnieją testy do badania poziomu potasu w domu?
Nie. Badania elektrolitów są wykonywane przez wykwalifikowanych diagnostów laboratoryjnych przy użyciu odpowiednich urządzeń.