Jest to badanie przesiewowe w kierunku mononukleozy.

W przypadku występowania, szczególnie u nastolatków, objawów mononukleozy, takich jak gorączka, ból gardła, powiększone węzły chłonne i wyczerpanie

Próbka krwi pobranej z żyły łokciowej.

Nie.

Badanie wykrywa przeciwciała heterofilne, wytwarzane przez organizm w odpowiedzi na zakażenie wirusem Epsteina-Barr (EBV). EBV występuje bardzo często - według amerykańskiego centrum chorób zakaźnych (NCID), nawet do 95% populacji zostaje nim zakażonych przed ukończeniem 40 roku życia. Przenosi się on przez ślinę. Zazwyczaj do zakażenia dochodzi w dzieciństwie i przechodzi ono bezobjawowo. Jeżeli do zakażenia dojdzie w okresie dojrzewania, w około 50% przypadków może rozwinąć się mononukleoza zakaźna. Wprawdzie mononukleoza wystąpić może w każdym wieku, jednak największy odsetek zachorowań zaobserwowano u osób młodych - uczniów, studentów i żołnierzy.

Mononukleoza zazwyczaj ustępuje samoistnie. Charakteryzuje ją obecność atypowych krwinek białych (zazwyczaj zwanych limfocytami pobudzonymi), przeciwciał heterofilnych oraz przeciwciał przeciwko EBV. U pacjentów z mononukleozą zazwyczaj występuje gorączka, ból gardła, powiększenie węzłów chłonnych i wyczerpanie, a w wielu przypadkach również powiększenie śledziony lub wątroby. Objawy pojawiają się około miesiąca po zakażeniu i mogą trwać przez kilka tygodni. Uczucie wyczerpania może utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy.

W wyniku choroby u około 70%-80% pacjentów w organizmie wytworzone zostają przeciwciała heterofilne. Białka te nie są swoiste dla EBV lecz, jeżeli są obecne u osoby młodej, która jednocześnie wykazuje objawy mononukleozy, stanowią dobry wskaźnik zakażenia EBV.

Badanie stosowane jest w celu ustalenia, czy pacjent z charakterystycznymi objawami choruje na mononukleozę zakaźną. Często zleca się je wraz z morfologią krwi, która ma na celu ustalenie liczby białych krwinek oraz obecności pobudzonych limfocytów we krwi. Równocześnie można zlecić badanie w kierunku obecności paciorkowca w celu ustalenia, czy ból gardła wywołany jest zakażeniem paciorkowcem, które może rozwijać się równocześnie z mononukleozą.

Jeżeli pierwsze badanie dało wynik ujemny, lecz nadal istnieje podejrzenie występowania mononukleozy, oznaczenie można wykonać ponownie po tygodniu, aby ustalić, czy rozwinęły się przeciwciała heterofilne i/lub przeciwciała przeciwko EBV, co pomoże potwierdzić lub wykluczyć obecność zakażenia wirusem EBV.

Badanie zleca się przede wszystkim u młodych osób z objawami, które mogą wskazywać na mononukleozę zakaźną. Można je czasem pomylić z objawami przeziębienia lub grypy. Niektóre z nich to:

• gorączka
• ból głowy
• ból gardła
• powiększone węzły chłonne szyjne lub pachowe
• przedłużające się zmęczenie lub wyczerpanie.

U niektórych osób mogą występować dodatkowo inne objawy:

• ból brzucha
• powiększenie wątroby i/lub śledziony
• wysypka

Badanie można powtórzyć, jeżeli pierwszy wynik był ujemny lecz nadal istnieje podejrzenie występowania choroby.

Dodatni wynik badania przy jednoczesnym wzroście liczby krwinek białych, pobudzonych limfocytów i objawach mononukleozy wskazuje na mononukleozę zakaźną.

W przypadku występowania objawów i pobudzonych limfocytów przy jednoczesnym ujemnym wyniku badania, stadium choroby może być zbyt wczesne na wykrycie przeciwciał heterofilnych lub pacjent należy do niewielkiej grupy chorych, których organizm nie wytwarza takich przeciwciał. Można wtedy wykonać inne testy na obecność przeciwciał przeciw EBV i/lub powtórzyć badanie przesiewowe w późniejszym czasie, w celu potwierdzenia lub wykluczenia rozpoznania.

Większość niemowląt i małych dzieci nie wytwarza przeciwciał heterofilnych, więc wynik testu będzie u nich ujemny nawet w przypadku zakażenia EBV. Rzadko przeprowadza się u nich badania, ponieważ zazwyczaj nie wykazują objawów mononukleozy zakaźnej.

Pacjenci z ujemnym wynikiem testu i niewielką liczbą lub zupełnym brakiem pobudzonych limfocytów mogą być zakażeni innym mikroorganizmem, powodującym objawy podobne do mononukleozy (na przykład wirusem cytomegalii [CMV] lub toksoplazmozy). W przypadku, gdy zakażenie wystąpiło u kobiety ciężarnej, istotne jest ustalenie jego przyczyny, ponieważ niektóre zakażenia przypominające mononukleozę (lecz nie EBV) mogą powodować powikłania ciążowe i uszkodzić płód (TORCH). Równie istotne jest wykrycie zakażenia paciorkowcem, ponieważ niezwłocznie należy rozpocząć jego leczenie antybiotykami.

Test przesiewowy jest szybki i prosty w wykonaniu, lecz jest on swoisty jedynie dla przeciwciał heterofilnych, a nie dla EBV. Może dać również wynik dodatni u pacjentów z chłoniakiem, układowym toczniem rumieniowatym i niektórymi nowotworami przewodu pokarmowego (chociaż nie jest stosowany jako badanie przesiewowe ani diagnostyczne u tych pacjentów).

W przypadku ujemnego wyniku testu i/lub konieczności uzyskania bliższych informacji odnośnie obecności zakażenia EBV, zlecić można oznaczenie jednego lub kilku przeciwciał przeciw EBV. Badanie to może wykazać czy pacjent jest podatny na EBV, niedawno przeszedł infekcję, przeszedł infekcję EBV w przeszłości lub czy doszło do reaktywacji zakażenia.

Poziom przeciwciał heterofilnych spada po czwartym tygodniu trwania choroby, a po wygaśnięciu zakażenia wynik testu będzie ujemny.

1.  Jak poważną chorobą jest mononukleoza zakaźna?

Objawy choroby zazwyczaj ustępują bez leczenia, po okresie jednego do czterech miesięcy. Czasami powiększeniu może ulec śledziona lub wątroba, co powoduje ograniczenie aktywności pacjenta, do momentu, kiedy organy te powrócą do prawidłowych rozmiarów. Bardzo rzadko dojść może do zaburzeń pracy serca lub ośrodkowego układu nerwowego. Mononukleoza zakaźna może spowodować ostrą niewydolność wątroby u mężczyzn z genem XLP. W tych przypadkach mononukleoza może doprowadzić do śmierci.

2. Czy mononukleoza naprawdę przenosi się przez całowanie?

Do zakażenia wirusem EBV dochodzi poprzez bezpośredni kontakt ze śliną osoby zakażonej, jednak całowanie nie jest jedynym czynnikiem ryzyka. Ślina na butelkach, szczoteczkach do zębów, szklankach itp. lub dłoniach również może zawierać ilość wirusa wystarczającą do zakażenia. Wirus nie szerzy się poprzez powietrze ani krew. Czas inkubacji od momentu zakażenia do wystąpienia objawów, trwa od 4 do 6 tygodni.

Chorzy mogą zakażać innych przez kilka tygodni. Wiele osób zdrowych może być nosicielami i sporadycznie zakażać innych przez całe życie. Z tego powodu zapobieganie rozprzestrzenianiu się choroby jest właściwie niemożliwe.

3. Czy wirus Epsteina-Barr może spowodować zespół przewlekłego zmęczenia?

Nie ma dowodów na to, że zakażenie EBV powoduje zespół przewlekłego zmęczenia.

4. Czy można zachorować na mononukleozę więcej niż raz?

Wprawdzie objawy mononukleozy zakaźnej ustępują zazwyczaj w ciągu 1 - 2 miesięcy, jednak nieaktywny wirus EBV pozostaje w nielicznych komórkach do końca życia pacjenta. Od czasu do czasu wirus może się jednak reaktywować i występować w ślinie. Reaktywacji wirusa zazwyczaj nie towarzyszą żadne objawy choroby.

5. Czy wirus EBV może wywołać inne groźne choroby?

Znaleziono powiązanie pomiędzy EBV i pewnymi rodzajami nowotworów, jak chłoniak Burkitta, chłoniak Hodgkina, rak jamy nosowo-gardłowej oraz nowotwory powiązane z AIDS. Nadal prowadzone są badania nad powiązaniami EBV z innymi nowotworami. Częstość występowania tych nowotworów nie jest duża, a większość przypadków chłoniaka Burkitta i raka jamy nosowo-gardłowej wykrywa się poza krajami Europy.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.
‍
Linki do stron obcojęzycznych:
FamilyDoctor.org: Mononucleosis
KidsHealth.org: Mononucleosis
MedlinePlus: Infectious Mononucleosis
Mayo Clinic: Mononucleosis
Centers for Disease Control and Prevention: Epstein-Barr Virus and Infectious Mononucleosis

‍