Badanie wykonuje się w celu określenia stężenia litu we krwi, jeżeli w ramach leczenia musi być ono utrzymane na określonym poziomie, lub w celu wykrycia zatrucia litem.

W celu monitorowania stężenia litu we krwi badania wykonuje się w regularnych odstępach. Aby wykryć zatrucie litem, badania wykonuje się w miarę potrzeb.

Próbka krwi pobranej z żyły łokciowej.

Nie, jednak czas pobrania próbki może mieć wpływ na wynik badania. Zazwyczaj próbkę krwi w celu oznaczenia stężenia litu pobiera się 12 – 18 godzin po podaniu poprzedniej dawki leku (czyli w czasie, kiedy stężenie jest najniższe). Pacjent powinien poinformować pielęgniarkę pobierającą próbkę krwi, o której godzinie przyjął poprzednią dawkę leku. Pozwoli to na prawidłową interpretację wyniku..

Oznaczenie pozwala ustalić stężenie litu we krwi. Lit jest pierwiastkiem stosowanym w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej.

Lit przepisuje się pacjentom z chorobą afektywną dwubiegunową i czasami z depresją. Efekty leczenia litem mogą być widoczne dopiero po kilku tygodniach lub nawet miesiącach. Dawki leku dostosowuje się do momentu uzyskania pożądanego stężenia we krwi. Ilość leku niezbędna do osiągnięcia pożądanego stężenia będzie różnić się u pacjentów w zależności od wieku, ogólnego stanu zdrowia i innych przyjmowanych leków. Stężenie litu nie może przekraczać wyznaczonego wąskiego zakresu terapeutycznego. Zbyt niski poziom nie przyniesie skutku, a zbyt wysoki może spowodować zatrucie i wywołać objawy takie jak mdłości, wymioty, biegunka, splątanie i drgawki. Bardzo wysokie stężenie litu prowadzić może do otępienia, ataków padaczkowych a nawet do śmierci.

Badanie wykonuje się w celu oznaczenia i monitorowania stężenia litu we krwi, co pozwala ocenić, czy mieści się ono w zakresie terapeutycznym.
Lit to jeden z bardziej rozpowszechnionych leków stosowanych w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Jest to choroba psychiczna charakteryzująca się naprzemiennymi okresami manii i depresji. Okresy te mogą trwać od kilku dni do kilku miesięcy a nawet lat.

Podczas epizodu depresyjnego pacjent może odczuwać smutek, mieć poczucie braku perspektyw, niską samoocenę i tracić zainteresowanie codziennymi czynnościami. Czasem towarzyszy temu uczucie zmęczenia, bezsenność, utrata lub przyrost masy ciała, trudności z koncentracją uwagi i myśli samobójcze. W okresie manii pacjent popada w euforię, łatwo się irytuje, ma dużo energii i wiele nierealnych pomysłów, nie potrafi właściwie ocenić sytuacji i ma skłonność do ryzykownych zachowań. Czasami u pacjenta występują epizody mieszane z elementami manii i depresji. Choroba afektywna dwubiegunowa dotyka zarówno osób dorosłych jak i dzieci.

Lit przepisuje się w celu wyrównania nastroju pacjenta. Często określa się go mianem stabilizatora nastroju. Czasami stosuje się go również u osób dotkniętych depresją niepoddającą się leczeniu innymi lekami. Lit działa dość powoli i może upłynąć kilka tygodni do kilku miesięcy zanim nastrój pacjenta się wyrówna. Dawki leku dostosowuje się do czasu osiągnięcia stałego stężenia we krwi, zawierającego się w przedziale terapeutycznym. Faktyczna ilość leku, którą należy podać, aby osiągnąć takie stężenie, różni się w zależności od wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia i innych przyjmowanych leków.

Stężenie litu podlega stałemu monitorowaniu, ponieważ musi się ono zawierać w wąskim przedziale terapeutycznym. Zbyt niskie stężenie to brak skuteczności leku, a z kolei zbyt wysokie może doprowadzić do zatrucia, z objawami takimi jak mdłości, wymioty, biegunka, splątanie i drgawki. Stężenie znacznie przekraczające przedział terapeutyczny może prowadzić do otępienia, ataków drgawkowych, a czasem nawet do śmierci.

Na początku leczenia litem oznaczenie można wykonywać co kilka dni, co pomoże odpowiednio dostosować dawki i uzyskać pożądane stężenie litu we krwi. W celu monitorowania stężenia we krwi badanie można również zlecać w regularnych odstępach czasu lub w razie potrzeby. Pojedyncze lub kilkukrotne oznaczenia wykonać można w przypadku, gdy pacjent zaczyna przyjmować dodatkowe leki (w celu sprawdzenia ich wpływu na poziom litu), lub w przypadku, gdy istnieje podejrzenie zatrucia litem.

Badanie zazwyczaj zleca się u pacjentów po raz pierwszy rozpoczynających leczenie litem, lub ponownie podejmujących terapię po przerwie. Po osiągnięciu stałego stężenia we krwi, oznaczenia można wykonywać w regularnych odstępach czasu, w celu monitorowania pacjenta. Badania zlecić można również w przypadku, gdy stan pacjenta nie ulega poprawie pomimo przyjmowania litu - pomoże to ustalić czy stężenie we krwi nie jest zbyt niskie, leczenie jest nieskuteczne lub pacjent nie przestrzega regularnego przyjmowania leku. Oznaczenie wykonuje się również w przypadku wystąpienia uciążliwych skutków ubocznych lub objawów wskazujących na zatrucie litem.

Niektóre objawy zatrucia litem to:

• senność, brak energii
• osłabienie mięśni
• brak koordynacji
• niewyraźna mowa
• mdłości, wymioty i/lub biegunka
• splątanie
• okazjonalne drgawki

Czas pobrania próbki do badania należy ustalić z lekarzem. Oznaczenie poziomu litu we krwi wykonuje się zazwyczaj 12-18 godzin po przyjęciu ostatniej dawki leku. Czas pobrania próbki może być różny ze względu na dawkowanie i z uwagi na to, że lit z pewnych postaci leku uwalnia się do krwiobiegu z opóźnieniem.

‍

Zakres terapeutycznego stężenia litu we krwi ustalono na 0.6 - 1.2 (mmol/L). U większości pacjentów takie stężenie jest skutecznie, nie dając jednocześnie objawów zatrucia. Jednak należy pamiętać, że reakcja na lek oraz skutki uboczne są kwestią indywidualną i mogą się różnić w zależności od pacjenta - u niektórych stężenie w dolnych granicach zakresu terapeutycznego będzie nieskuteczne, z kolei u innych stężenie w górnych granicach spowodować może dokuczliwe skutki uboczne. Lekarz wspólnie z pacjentem musi indywidualnie dobrać odpowiednie dawkowanie i stężenie leku we krwi.

Przyjmuje się, że dawka litu jest odpowiednia, jeżeli zawiera się ona w zakresie leczniczym, choroba afektywna dwubiegunowa jest pod odpowiednią kontrolą, a pacjent nie odczuwa nadmiernych skutków ubocznych. Jeżeli stężenie litu jest poniżej zalecanego zakresu terapeutycznego, pacjent prawdopodobnie nie otrzymuje odpowiedniej dawki leku. Z kolei w przypadku, gdy poziom litu przewyższa zalecany zakres i/lub występują znaczne skutki uboczne, dawka leku jest prawdopodobnie zbyt duża. Nie należy zmniejszać dawek ani zaprzestać przyjmowania leku bez uprzedniej konsultacji z lekarzem, ponieważ może to nasilić objawy choroby. Ustalenie i korekty dawkowania należy rozpatrywać indywidualnie w każdym przypadku.

Lit jest usuwany z organizmu głównie przez nerki. Długotrwałe przyjmowanie leku obarczone jest ryzykiem upośledzenia czynności nerek. Ze względu na zmniejszone wydalanie, u pacjentów z chorobą nerek stężenie litu może być podwyższone. Lekarz prowadzący zleca odpowiednie oznaczenia takie jak stężenie azotu mocznika (BUN) i kreatyniny we krwi w celu monitorowania czynności nerek. U pacjentów leczonych litem wystąpić może niedoczynność tarczycy, w związku z tym często zleca się regularne oznaczenia hormonu TSH w celu monitorowania czynności tarczycy. U kobiet ciężarnych przyjmujących lit występuje zwiększone ryzyko rzadkiej wady zastawki serca u płodu i dlatego kobiety leczone litem, które planują zajść w ciążę powinny porozmawiać o tym z lekarzem.

Wiele leków - przepisanych przez lekarza, jak również dostępnych bez recepty oraz suplementów diety - może spowodować wzrost lub zmianę stężenia litu we krwi. Są to między innymi środki przeciwzapalne jak ibuprofen czy naproksen oraz środki odwadniające jak hydrochlorotiazyd i furosemid. Leki wzmagające skutki uboczne litu to środki przeciwpsychotyczne jak klozapina i olanzapina, leki przeciwnadciśnieniowe jak blokery kanału wapniowego i inhibitory konwertazy angiotensyny oraz leki przeciwpadaczkowe, jak karbamazepina. Stężenie litu obniżyć może teofilina i kofeina w dawkach leczniczych.

Stężenie litu może wzrastać, a skutki uboczne nasilać się wraz z ubytkiem soli z organizmu, jak na przykład w przypadku wyeliminowania soli z diety, nadmiernego pocenia się lub w chorobach z wymiotami lub biegunką.

1. Jak długo należy przyjmować lit?

Lit zazwyczaj przyjmuje się codziennie do końca życia. Chorobę afektywną dwubiegunową można kontrolować, ale nie ma możliwości jej wyleczenia.

2. Kto zleca wykonanie oznaczenia stężenia litu?

Może je zlecić lekarz pierwszego kontaktu lub psychiatra.

3. Czy badanie można wykonać samodzielnie w domu?

Nie, ponieważ wymaga ono użycia specjalistycznego sprzętu. Większość próbek krwi pobiera się z żyły łokciowej i oznacza w laboratorium. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) niedawno zatwierdziła test, który można wykonać w gabinecie lekarskim (z krwi pobranej z opuszki palca). Ten rodzaj testu nie jest jeszcze powszechnie stosowany, ale w przyszłości może stanowić alternatywę dla badań laboratoryjnych.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.
‍

Linki do stron obcojęzycznych:

Child and Adolescent Bipolar Foundation: Ask The Expert, How Do Drugs Used to Treat Bipolar Disorder Work?
‍Psychology Information Online: Bipolar medications
National Institute of Mental Health: Bipolar Disorder
‍Bipolar Brain: Lithium
National Alliance on Mental Illness: Bipolar Disorder
National Institute of Mental Health: Bipolar Disorder
MedlinePlus: Bipolar Disorder