W celu oceny pracy nerek.

Jako badanie przesiewowe w kierunku objawów uszkodzenia nerek (eGFR) lub zmian w pracy nerek u pacjentów z chorobą nerek (GFR)

eGFR wylicza się w oparciu o stężenie kreatyniny w surowicy, wiek, rasę i płeć pacjenta. Wymaga to pobrania próbki krwi z żyły łokciowej; pewne wzory wyliczeń uwzględniają również wagę i wzrost pacjenta. GFR wylicza się z kreatyniny w surowicy i moczu - wymaga to pobrania próbki krwi z żyły łokciowej oraz próbki moczu z dobowej zbiórki.

Nie.

Filtracja kłębuszkowa (GFR) pozwala na ocenę pracy nerek. Kłębuszki to znajdujące się w nerkach maleńkie filtry, które umożliwiają usuwanie produktów rozkładu z krwi, jednocześnie nie dopuszczając do utraty ważnych białek i krwinek. Każdego dnia zdrowe nerki filtrują krew i produkują około 500 ml moczu. Podany stopień filtracji odnosi się do ilości krwi filtrowanej w ciągu minuty. Kiedy funkcja nerek obniża się w wyniku ich uszkodzenia lub choroby stopień filtracji spada i produkty rozpadu zaczynają się gromadzić we krwi. Przewlekła niewydolność nerek jest związana z postępującym obniżeniem ich funkcji. Przewlekła niewydolność nerek może być obserwowana w cukrzycy i u osób z nadciśnieniem tętniczym. Wczesne wykrycie niewydolności nerek umożliwia ograniczenie ich uszkodzenia. Jest to bardzo ważne gdyż objawy choroby nerek nie są zauważalne dopóki utrata funkcji nerek nie osiągnie 30-40%. Szacowana filtracja kłębuszkowa (eGFR) w przybliżeniu określa faktyczną filtrację kłębuszkową. Bezpośredni pomiar GFR jest trudny, wymaga doświadczenia personelu i najczęściej jest przeprowadzany w warunkach szpitalnych dlatego GFR ocenia się aktualnie poprzez eGFR.

Obliczenie eGFR oparte jest na oznaczeniu kreatyniny w surowicy. Kreatynina jest produktem metabolizmu mięśni u ulega filtracji z krwi przez nerki a następnie jest wydalana z moczem we względnie stałej proporcji. Gdy funkcja nerek obniża się mniej kreatyniny jest wydalane z moczem i jej stężenie we krwi wzrasta. Obliczenie eGFR w oparciu o stężenie kreatyniny jest racjonalnym oszacowaniem filtracji kłębuszkowej.

Uznaje się, że eGFR jest najdokładniejszym sposobem wykrywania zmian funkcji nerek. Ocenę przeprowadza się w oparciu o stężenie kreatyniny w surowicy i obliczenie filtracji zgodnie ze wzorem. Oznaczenia BUN (azot mocznika) i kreatyniny są prostsze w wykonaniu, lecz nie umożliwiają rozpoznania wczesnego stadium uszkodzenia nerek. eGFR zleca się w celu monitorowania chorych z zaburzeniem funkcji nerek i tych z cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym, które mogą prowadzić do choroby nerek.

eGFR wyliczyć można równocześnie z wysłaniem próbki na oznaczenie kreatyniny, bez wykonywania dodatkowych testów. Amerykańska Fundacja d/s nerek (The National Kidney Foundation, NKF) zaleca, aby wyliczenie wykonywać przy każdym oznaczeniu kreatyniny. Pacjent, u którego oznaczono stężenie kreatyniny, może samodzielnie wyliczyć swoje EGFR za pomocą kalkulatora znajdującego się na stronie internetowej NKF.
Objawy mogące świadczyć o chorobie nerek to między innymi:

• Obrzęki, szczególnie w okolicy oczu, twarzy, nadgarstków, brzucha, ud lub kostek
• Mocz pienisty, krwisty lub w kolorze kawy
• Zmniejszona objętość wydalanego moczu
• Problemy z oddawaniem moczu, takie jak pieczenie, nieprawidłowa wydzielina podczas oddawania moczu, zmiana częstotliwości oddawania moczu – szczególnie w nocy
• Ból w bokach, poniżej żeber, w okolicach nerek
• Nadciśnienie

Wraz z postępem choroby nerek mogą pojawiać się następujące objawy:

• Częstsze lub rzadsze oddawanie moczu
• Świąd
• Zmęczenie, brak koncentracji
• Utrata łaknienia, mdłości i/lub wymioty
• Obrzęk i /lub drętwienie dłoni i stóp
• Ciemnienie skóry
• Skurcze mięśni

eGFR może być zlecane okresowo u pacjentów z przewlekłą chorobą nerek, cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym, których powikłaniem jest uszkodzenie nerek.

‍

Przy pomocy eGFR wykryć można większość chorób nerek w najwcześniejszym stadium. Prawidłowe eGFR oznacza nikłe prawdopodobieństwo występowania choroby nerek, a niskie eGFR wskazuje na pewne ich uszkodzenie.

Zgodnie z sugestią NKF należy podawać wyniki tylko wówczas jeśli ich wartość jest < 60 ml/min (wartości prawidłowe to 90-120 ml/min). Wartość eGFR poniżej < 60 ml/min sugeruje, że doszło do pewnego uszkodzenia funkcji nerek. NKF zaleca, aby wynik eGFR był interpretowany w odniesieniu do historii choroby i aktualnego stanu pacjenta. Wg zaleceń NKF każdy powinien znać swój wynik eGFR oraz wiedzieć jak go interpretować w oparciu o następującą tabelę:

Inną metodą oceny funkcji nerek jest oznaczanie stężenia cystatyny C w surowicy. Zainteresowanie lekarzy tym testem wciąż rośnie. Również oznaczenie klirensu kreatyniny daje możliwość oszacowania funkcji nerek i filtracji kłębuszkowej. Jednak ten ostatni test wymaga obok oznaczenia kreatyniny w surowicy przeprowadzenia dobowej zbiórki moczu w celu oznaczenia wydalania kreatyniny z moczem.

Ilość kreatyniny powstającej w organizmie i wydalanej z moczem jest zależna od masy mięśniowej i ilości białka spożywanego w diecie. Stężenie kreatyniny jest na ogół wyższe u mężczyzn niż u kobiet i dzieci.

GFR i eGFR ulegają obniżeniu z wiekiem i w wyniku pewnych chorób natomiast wzrastają w okresie ciąży.

Obliczenie eGFR ma na celu ocenę funkcji nerek wówczas gdy jest ona, stabilna i gdy powstawanie kreatyniny pozostaje bez zmian. Jeśli stężenie kreatyniny jest oznaczane wówczas gdy funkcja nerek ulega szybkim zmianom, tak jak w ostrej niewydolności nerek, ocena filtracji kłębuszkowej w oparciu o eGFR nie jest przydatna. Wzór do oznaczania eGFR różni się nieznacznie gdy stosowany jest u osób poniżej 18 roku życia. eGFR może być niewiarygodny u osób, których stężenie kreatyniny znacznie odbiega od normy jak np. u osób z rozbudowana masą mięśniową lub słabo umięśnionych (z utratą tkanki mięśniowej), u osób z otyłością olbrzymią czy niedożywionych, u wegetarian spożywających niewielkie ilości białka, u osób spożywających suplementy diety zawierające kreatynę. Podobnie eGFR ma ograniczoną użyteczność u osób powyżej 75 roku życia ponieważ ich masa mięśniowa obniża się z wiekiem.

Na wartość eGFR może mieć wpływ stosowanie leków (gentamycyna, cisplatyna, cefoksytyna), które podwyższaja stężenie kreatyniny i leki, które obniżają przepływ krwi do nerek.

Najbardziej powszechnie stosowanym obecnie wzorem do obliczenia eGFR jest MDRD (Modification of Diet in Renal Disease study). Do tego wzoru podstawia się wartość kreatyniny w surowicy, wiek, i współczynniki zależne od płci i rasy.

1. W jaki sposób można ustalić GFR?  

Nie można oznaczyć GFR w sposób bezpośredni. Najlepszą metodą oszacowania GFR (eGFR) jest procedura zwana klirensem inuliny. Nie jest stosowana rutynowo ze względu na wysokie koszty i kłopotliwe wykonanie. Polega na wprowadzeniu płynu z inuliną jako markerem do żył (infuzja dożylna) a następnie pobieraniu próbek moczu w określonych przedziałach czasowych w ciągu kilku godzin. Inne metody klirensowe przy zastosowaniu markerów radioaktywnych mają takie same ograniczenia.

2. Czy mogę sobie sam obliczyć eGFR?

Tak jeśli dostępny jest wynik niedawnego oznaczenia stężenia kreatyniny w surowicy. Wzór do obliczenia znajduje się na stronie internetowej NKF. W celu interpretacji wyniku zawsze należy się skonsultować z lekarzem.

3. Czy eGFR jest zawsze obliczane gdy zlecane jest oznaczenie kreatyniny?

Taka praktyka nie jest powszechna w wielu laboratoriach, chociaż wzór do obliczenia eGFR może być łatwo wprowadzony do programu analizatorów biochemicznych. eGFR będzie zawsze obliczony na życzenie lekarza.

4. W jakim celu mój lekarz może zlecic powtórzenie wykonania testu eGFR?

Poza okresowym monitorowaniem funkcji nerek lekarz może zlecić powtórzenie testu gdy obawia się, że aktualny stan zdrowia może wpływać na eGFR.

5. Jakie inne badania mogą sugerować zaburzenia funkcji nerek?

Osoby z cukrzycą mają zwiększone ryzyko rozwoju choroby nerek i u nich monitoruje się wydalanie albuminy z moczem –oznacza się albuminurię. Obecność albuminy, białka i krwi w moczu może wskazywać na uszkodzenie nerek.

Na tej stronie:
Choroby: Choroby nerek, Cukrzyca, Nadciśnienie tętnicze
‍

Linki do stron obcojęzycznych:
‍NIDDK: National Kidney Disease Education Program
‍National Kidney Foundation
‍Clinical Impact of Reporting Estimated Glomerular Filtration Rates
‍‍NIDDK: The Kidneys and How They Work
NIDDK: National Kidney Disease Education Program
National Kidney Foundation: GFR Calculators

‍