Aby ułatwić rozpoznanie mononukleozy, ocenić wrażliwość na zakażenie EBV, zróżnicować zakażenie EBV i inne choroby o podobnych objawach.

Jeżeli osoba ma objawy mononukleozy i ujemny wynik testu w kierunku mononukleozy, jeżeli kobieta ciężarna ma objawy grypo-podobne i czasami u osoby bez objawów choroby po ekspozycji na zakażenie.

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej

Nie.

Przeciwciała przeciw wirusowi Epsteina-Barr są grupą testów, których wykonanie zleca się w celu wykrycia trwającej lub przebytej infekcji tym wirusem. EBV należy do rodziny wirusów Herpes. Wirus przenoszący się przez ślinę wywołuje częste infekcje. Według danych Narodowego Centrum Kontroli Chorób Zakaźnych w Stanach Zjednoczonych około 95% ludzi przed 40 rokiem życia przechodzi zakażenie EBV. Po kontakcie z wirusem następuje kilkunastotygodniowy okres inkubacji. Po tym czasie występują objawy ostrego zakażenia, które stopniowo ustępują i infekcja przechodzi w stan utajenia. Latentny wirus EBV pozostaje w organizmie człowieka na całe życie, okresowo uaktywniając się, ale nie powodując poważniejszych problemów. Może być groźny u ludzi, u których nastąpiło obniżenie odporności immunologicznej.

Większość ludzi ulega zakażeniu wirusem Epsteina-Barr w dzieciństwie. Przebiega ono zwykle z nieznaczącymi objawami lub bezobjawowo, nawet w okresie ostrej fazy choroby. Jeżeli natomiast do pierwotnego zakażenia dojdzie w wieku dorosłym EBV wywołuje u około 35-50% osób zakaźną mononukleozę. Chorobie tej towarzyszy gorączka, zmęczenie, ból gardła, powiększenie węzłów chłonnych oraz powiększenie śledziony i czasami wątroby. Objawy choroby utrzymują się przez miesiąc lub dwa, a następnie ustępują.

Mononukleozę rozpoznaje się na podstawie objawów i wyników badania morfologii krwi i testu w kierunku mononukleozy, który umożliwia wykrycie przeciwciał heterofilowych. U pewnego odsetka chorych, szczególnie wśród u dzieci, test ten może dać wynik ujemny. Dla tej grupy chorych przydatny jest test wykrywający przeciwciała dla EBV i pozwalający zdecydować, czy obserwowane objawy związane są z trwającym w tym czasie aktywnym zakażeniem.

Ważne jest różnicowanie pomiędzy zakażeniem EBV i innymi chorobami. Powiększenie śledziony w przebiegu mononukleozy może prowadzić do zagrażającego zdrowiu i życiu, jej pęknięcia. W związku z tym pacjenci po przebyciu mononukleozy przez kilka tygodni a nawet miesięcy nie powinni uprawiać żadnych sportów. Kobiety w ciąży z objawami zakażenia wirusowego powinny różnicować pomiędzy zakażeniem EBV, niegroźnym dla dziecka, a zakażeniami wirusem cytomegali (CMV), wirusem opryszczki lub toksoplazmozą, które powodują powikłania w czasie ciąży i uszkodzenie płodu. Ważne jest również wykluczenie zakażenia EBV i szukanie innych przyczyn występujących objawów. Pacjent może być zakażony paciorkowcami grupy A zamiast EBV lub może mieć anginę (zakażenie paciorkowcami grupy A) i powinien być leczony antybiotykami.

Wytwarzane są liczne przeciwciała przeciw wirusowi Epsteina-Barr. Są to białka produkowane przez układ immunologiczny (odpornościowy) w odpowiedzi na zakażenie EBV. Występują przeciwciała IgM i IgG dla kapsydu wirusa (VCA), przeciwciała IgG dla wczesnego antygenu D (EA-D) i przeciwciała dla antygenu jądra (EBNA). Podczas pierwotnego zakażenia każdy wymieniony rodzaj przeciwciał pojawia się niezależnie według określonego schematu czasowego. Przeciwciała IgM dla VCA pojawiają się jako pierwsze i zanikają po 4-6 tygodniach. Przeciwciała IgG dla VCA osiągają maksymalne stężenie w 2-4 tygodniu, które następnie powoli się obniża, aby ustabilizować się na pewnym poziomie, na którym wykrywane są przez całe dalsze życie. Przeciwciała dla EA-D występują w ostrej fazie choroby i znikają zwykle w ciągu 3-6 miesięcy. U około 20% chorych przeciwciała EA-D mogą utrzymywać się na pewnym poziomie przez wiele lat po ustąpieniu choroby. Przeciwciała dla EBNA nie występują zwykle w ostrej fazie choroby, ale pojawiają się 2-4 miesiące od zakażenia i obecne są przez dalsze życie. Stosując te testy w kombinacji, lekarz jest w stanie określić czy jest to obecnie trwające zakażenie, świeżo przebyte, czy przebyte w przeszłości.

Przeciwciała dla EBV oznaczane są wtedy, kiedy u chorego występują określone objawy, a wynik testu w kierunku mononukleozy jest ujemny. Zaleca się wykonanie oznaczenia stężenia przeciwciał:

IgM-VCA oraz IgG-VCA, -EA-D – w celu wykrycia obecnie trwającego lub świeżo przebytego zakażenia.

IgG-VCA i EBNA – w celu rozpoznania dawnego zakażenia.

U kobiet ciężarnych z objawami zakażenia wirusowego, oznaczenie jednego lub więcej rodzajów tych przeciwciał zleca się w celu różnicowania zakażenia EBV i CMV, toksoplazmozy oraz innych infekcji o podobnych objawach (czasami jako część panelu TORCH). Czasami badanie przeciwciał IgG-VCA lub innych może być powtórzone po 2-4 tygodniach, aby zobaczyć czy wynik testu zmienił się z ujemnego na dodatni lub czy zmieniło się stężenie wykrytych przeciwciał (wzrosło lub obniżyło się).

Badanie IgG-VCA i czasami EBNA może być zlecone, aby stwierdzić czy bezobjawowy pacjent jest wrażliwy na zakażenie EBV lub czy wcześniej miał kontakt z tym wirusem. Nie wykonuje się tego rutynowo, ale może być przydatne u młodego pacjenta lub z obniżoną odpornością, który miał kontakt z chorym na mononukleozę.

Oznaczenie przeciwciał dla EBV zleca się choremu, u którego wystąpiły objawy wskazujące na mononukleozę, a test w kierunku mononukleozy jest ujemny; u kobiet w ciąży z objawami grypo podobnymi, aby stwierdzić czy są one związane z zakażeniem EBV czy innymi drobnoustrojami. Objawy mogą być następujące:

• Zmęczenie
• Gorączka
• Owrzodzenie gardła
• Obrzęk węzłów chłonnych
• Czasem powiększona śledziona i/lub wątroba

VCA-IgG i EBNA oznacza się, aby wykryć wcześniejszy kontakt z tym wirusem. Czasami badanie powtarza się, aby śledzić stężenie przeciwciał i/lub kiedy pierwszy wynik badania był ujemny, a lekarz uważa, że objawy związane są z zakażeniem EBV.

Jeżeli u pacjenta występują przeciwciała IgM-VCA, wskazuje to na świeże zakażenie EBV. Jeżeli jednocześnie występują u niego objawy mononukleozy to nawet w przypadku ujemnego testu w kierunku mononukleozy (oznaczenie przeciwciał heterofilowych) najprawdopodobniej rozpoznana będzie u niego mononukleoza. Jeżeli także wykryte zostaną przeciwciała IgG-VCA i IgG-EA-D jest wysoce prawdopodobne, że u chorego trwa obecnie zak ażenie lub świeżo je przebył.

Jeżeli nie wykrywa się przeciwciał IgM-VCA ale inne, łącznie z EBNA, są obecne wskazuje to na przebyte wcześniej zakażenie EBV. Jeżeli u bezobjawowego pacjenta nie wykrywa się IgG-VCA świadczy to, że dotychczas nie miał kontaktu z tym wirusem i jest podatny na zakażenie. Zasadniczo, wzrost stężenia przeciwciał IgG-VCA wskazuje na aktywne zakażenie, natomiast obserwowany ich spadek świadczy raczej o świeżo przebytej infekcji. Należy jednak wyniki interpretować z dużą ostrożnością ponieważ stężenie przeciwciał nie jest związane z ciężkością zakażenia lub czasem jego trwania. Wysokie stężenia przeciwciał IgG-VCA mogą utrzymywać się do końca życia.

Interpretacja wyników oznaczenia przeciwciał dla EBV

Występują jeszcze co najmniej dwa inne rodzaje przeciwicał, które wytwarzane są podczas zakażenia EBV. Są przeciwciała IgA dla kapsydu wirusa Epsteina-Barr (IgA-EBV VCA) i przeciwciała IgG dla wczesnego antygenu restrykcyjnego EBV (IgG-EA-R). Istnieje możliwość ich oznaczenia w zestawie diagnozującym zakażenie EBV, ale rzadko jest to konieczne.

Najczęstszym powikłaniem mononukleozy jest pęknięcie śledziony. Inne powikłania to problemy z oddychaniem spowodowane obrzękiem gardła, występująca w tym czasie angina (zakażenie paciorkowcami grupy A) i raczej rzadko żółtaczka (zażółcenie skóry) związana z powiększeniem wątroby, wysypka na skórze, zapalenie trzustki, zapalenie mózgu i ataki padaczkowe. EBV jest związany z kilkoma rzadkimi formami raka, jak limfoma Burkitta oraz carcinoma nosoogardła.

Reaktywacja wirusa u osób zdrowych, w przeciwieństwie do osób z obniżoną odpornością jak np. u nosicieli HIV i chorych na AIDS oraz u biorców przeszczepów, nie stanowi problemu zdrowotnego. U tych chorych pierwotne zakażenie może być groźne.

1. Jak leczy się zakażenie EBV/mononukleozę?

Leczenie jest przede wszystkim wspomagające i polega na odpoczynku, leczeniu objawów, unikaniu sportów i dźwigania ciężarów (w celu uniknięcia pęknięcia śledziony). Nie istnieją leki przeciw-wirusowe ani szczepionki, które leczyłyby lub zapobiegały zakażeniu.

‍

2. Czy dorośli chorują na mononukleozę?

Dorośli chorują, ale rzadko ponieważ zwykle większość ludzi ulega zakażeniu we wcześniejszym okresie. Jeżeli dorośli chorują to najczęściej mają mniej powiększone węzły chłonne, mniejszy ból gardła, natomiast częściej występuje powiększenie wątroby i żółtaczka.

‍

3. Czy zakażenia wirusem Epsteina-Barr występuje na całym świecie?

Tak. W krajach słabo rozwiniętych występuje rzadziej ponieważ większość populacji ulega zakażeniu EBV we wczesnym okresie życia, kiedy objawy są nieznaczne.

‍

4. Czy można zapobiec zakażeniu EBV?

Obecnie nie można. Jest to zbyt powszechne zakażenie i wirus ulega od czasu do czasu reaktywacji w wcześniej zakażonych osób (zwykle bezobjawowo) w związku z tym prawie każdy człowiek może zakażać w pewnych okresach czasu.

‍

5. Czy może wystąpić mononukleoza u osoby, która wcześniej była zakażona EBV?

Nie. U ludzi, którzy przebyli zakażenie EBV mononukleoza nie występuje. Mogą natomiast podobne objawy wywołać inne zakażenia wirusowe.

‍

6. Dlaczego mononukleoza nazywana jest "chorobą pocałunku"?

Zakażenie EBV nie przenosi się drogą powietrzną; wirus obecny jest w ślinie i może być przeniesiony przez bezpośredni kontakt usta-usta, a w przypadku dzieci ze śliną przeniesioną na zabawki i/lub ręce.

‍

7. Jakie inne badania można wykonać w celu rozpoznania zakażenia EBV?

Można wykonać oznaczenie EBV DNA metodą biologii molekularnej. Takie badanie może być pomocne w rozpoznaniu i monitorowaniu chorób związanych z zakażeniem EBV jak chłoniak Burkitt’a, chłoniak Hodgkin’a i potransplantacyjna choroba limfoproliferacyjna.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

‍

‍

Linki do tej strony

Choroby: Zapalenie trzustki

‍

Linki do stron obcojęzycznych:

Centers for Disease Control and Prevention: Epstein-Barr Virus and Infectious Mononucleosis
FamilyDoctor.org: Mononucleosis
TeensHealth.org: Mononucleosis
Mayo Clinic: Mononucleosis