Badanie pomaga wykluczyć występowanie incydentów zakrzepowo-zatorowych oraz pomaga w rozpoznawaniu zakrzepicy.

W przypadku obecności objawów wskazujących na możliwość występowania incydentu zakrzepowego lub zaburzenia, które powoduje ostry lub przewlekły stan nadkrzepliwości, jak zakrzepica żył głębokich, zatorowość płucna oraz zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), a także w monitorowaniu postępu i skuteczności leczenia DIC i innych stanów nadkrzepliwości.

Krew pobiera się z żyły łokciowej.

Nie.

D-dimer jest jednym z fragmentów białkowych, które powstają w organizmie w czasie rozpuszczania fibryny. Uszkodzenie tkanki lub naczynia krwionośnego wywołuje krwawienie, które jest sygnałem do rozpoczęcia procesu krzepnięcia. Do miejsca uszkodzenia przylegają płytki krwi, które zlepiają się (agregują) wydzielając substancje aktywujące czynniki tworzące kaskadę krzepnięcia. Sekwencyjna aktywacja kolejnych czynników prowadzi w końcowym etapie do przekształcenia fibrynogenu do fibryny, która tworzy włóknistą sieć stabilizującą czop płytkowy zabezpieczającą miejsce zranienia do czasu wygojenia uszkodzenia.

Gdy czop hemostatyczny nie jest już potrzebny zostaje uruchomiony odwrotny proces - fibrynoliza tj. rozpuszczanie stabilizowanej fibryny przy udziale enzymu plazminy. Plazmina tnie skrzeplinę na mniejsze fragmenty, a te następnie dostają się do krwiobiegu. Opisane struktury nazywane są produktami rozpadu fibryny, a jednym z nich jest D-dimer -składający się z różnej wielkości cząstek siatki fibryny.

W warunkach fizjologicznych nie wykrywa się D-dimeru we krwi, bowiem powstaje on jedynie w wyniku rozpadu wcześniej utworzonego zakrzepu. Podwyższenie stężenia D-dimeru w osoczu jest spowodowane znaczącym nasileniem procesu powstawania i fibrynolizy zakrzepów i zatorów. Badanie jest wykorzystywane na oddziale ratunkowym lub izbie przyjęć szpitala do oceny prawdopodobieństwa występowania incydentu zakrzepowego.

U osoby z niskim lub umiarkowanym ryzykiem zakrzepicy i/lub zatoru wartość predykcyjna wyniku ujemnego jest wysoka, co oznacza bardzo niskie prawdopodobieństwo występowania zakrzepu i/lub zatoru u osoby z wynikiem ujemnym. W tej grupie pacjentów wynik dodatni D-dimeru nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie incydentu zakrzepowego, ale wskazuje na konieczność wykonania innych badań.

Najczęstszą chorobą zakrzepową jest zakrzepica żył głębokich (ang. Deep Vein Thrombosis, DVT). W większości przypadków lokalizuje się ona w żyłach głębokich kończyn dolnych. Tworzące się zakrzepy mogą osiągać duże rozmiary blokując odpływ krwi np. z nóg, co skutkuje obrzękami, bólem i zmianą zabarwienia skóry kończyny. Fragment powstałego zakrzepu może się oderwać i zawędrować przez prawą komorę serca do tętnic płucnych wywołując zatorowość płucną (ang. Pulmonary Embolism, PE). Daje to objawy silnej duszności, suchego kaszlu, bólu w klatce piersiowej czy krwioplucia.

Materiał zatorowy może się utworzyć także w innych miejscach organizmu. Zakrzepy powstające w tętnicach wieńcowych mogą spowodować zawał mięśnia sercowego. Materiał zakrzepowy może uformować się we wsierdziu, zwłaszcza w przypadku arytmii (migotanie przedsionków) lub wokół uszkodzonych zastawek serca. Powstawanie zakrzepów w dużych tętnicach jest spowodowane zwykle uszkodzeniem śródbłonka w wyniku miażdżycy. Fragmenty takich zakrzepów mogą przemieszczać się z krwią do innych organów i blokować przepływ krwi w naczyniach np. mózgu (udar mózgu) lub nerek. Pomiar stężenia D-dimeru pozwala wykryć zjawisko nadmiernego wykrzepania niezależnie od jego miejsca w organizmie.

Badanie stężenia D-dimeru pomocne jest w diagnozowaniu zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), który jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Zespół ten może być wywoływany: sepsą, zabiegami chirurgicznymi, ukąszeniem jadowitych węży, powikłaniami porodu czy chorobami wątroby. U chorych z DIC czynniki krzepnięcia są nadmiernie aktywowane i zużywane, co skutkuje wystąpieniem ich niedoborów. Proces ten początkowo wiąże się więc z powstawaniem licznych drobnych zakrzepów krwi, a następnie dochodzi skłonność do krwawienia (skaza krwotoczna). Stężenie D-dimeru w DIC jest zwykle znacznie podwyższone.

‍

Oznaczenie D-dimeru, wraz z innymi badaniami laboratoryjnymi oraz badaniami obrazowymi, wykonuje się w celu wykluczenia:

• zakrzepicy żył głębokich
• zatorowości płucnej
• wylewu.

Badanie może być wykonywane w czasie rozpoznawania chorób lub zaburzeń, które powodują nadmierną krzepliwość krwi.
Badanie może być wykorzystywne do rozpoznawania zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC) i w monitorowaniu skuteczności leczenia DIC.

Badanie stężenia D-dimeru powinno się wykonywać u pacjentów z objawami zakrzepicy żył głębokich, takich jak:

• ból lub tkliwość zwykle jednej nogi lub jej części
• opuchnięcie, obrzęk kończyny
• zmiana zabarwienia skóry kończyny

Może być zlecone u chorych z objawami zatoru tętnicy płucnej, takimi jak:

• duszność, trudności z oddychaniem
• kaszel, krwioplucie
• ból w klatce piersiowej
• przyspieszenie akcji serca.

D-dimer jest szczególnie pomocnym badaniem, kiedy lekarz podejrzewa inne choroby niż zatorowość płucną czy zakrzepice, które mogą wywoływać podobne objawy. Pozwala ono w szybki i nieinwazyjny sposób wykluczyć stany nadkrzepliwości krwi.

U osób z objawami DIC (krwawienia z dziąseł, nudności, wymioty, silne bóle mięśni i brzucha, napady drgawek i zmniejszone wydalanie moczu) oprócz badania stężenia D-dimeru, powinno się wykonać inne badania laboratoryjne, tj. PT, aPTT, fibrynogen i liczbę płytek jako pomocne w rozpoznaniu DIC. Badanie stężenia D-dimeru powinno być także wykonywane u pacjentów z DIC poddanych leczeniu w celu monitorowania terapii.

‍

Prawidłowy lub ujemny wynik D-dimeru oznacza, że z dużym prawdopodobieństwem nie ma ostrego stanu pobudzającego krzepnięcie krwi (DIC) lub choroby prowadzącej do nieprawidłowego krzepnięcia (tworzenia zakrzepów) i ich rozpadu. Uważa się, że ujemny wynik badania D-dimeru jest najbardziej wiarygodny i użyteczny, gdy badanie wykonano u pacjenta zaliczanego do grupy niskiego ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej. Badanie jest użyteczne w wykluczeniu krzepnięcia jako przyczyny obserwowanych objawów.

Dodatni wynik badania stężenia D-dimeru wskazuje na występowania nieprawidłowo wysokiego poziomu produktów rozpadu fibryny w organizmie. Jest to informacja dla lekarza, że doszło do powstania zakrzepów i ich rozpadu, ale nie określa miejsca ich powstawania, czy przyczyny. Stężenie D-dimeru rośnie m. in. w zakrzepicy żylnej, a bardzo wysokie stężenie występuje w DIC.

Dodatni wynik badania D-dimeru nie musi jednak wskazywać na występowanie zakrzepicy, gdyż może wynikać z innych przyczyn. Stężenie może być podwyższone po niedawno przebytej operacji, na skutek urazu, podczas infekcji, zawału mięśnia sercowego, niektórych nowotworach lub zaburzeniach, w których nie dochodzi do prawidłowego usuwania zakrzepów, np. w chorobach wątroby. U pacjentów hospitalizowanych badanie D-dimeru nie jest stosowane jako test wykluczenia zakrzepicy żylnej.

Nasilenie procesu tworzenia i rozpuszczania zakrzepów występuje w ciąży. Pomimo tego, oznaczanie D-dimeru jest badaniem przydatnym w rozpoznaniu DIC jako powikłania porodowego, gdyż jego stężenie w takim przypadku znacznie wzrasta. Dodatkowo należy oznaczyć PT, aPTT, fibrynogen i liczbę płytek krwi.

Badanie D-dimeru rekomenduje się jako test dodatkowy (uzupełniający). Nie powinien on być jedynym badaniem wykonywanym w celu diagnozowania choroby. Zarówno podwyższone wyniki badania D-dimeru, jak i te prawidłowe mogą wymagać potwierdzenia i powinny skłaniać do wykonania dalszych badań.

Leczenie DIC powinno spowodować spadek stężenia D-dimeru. Utrzymywanie się wysokiego stężenia lub jego wzrost zwykle świadczy o tym, że terapia nie jest skuteczna.

Istnieje kilka różnych metod oznaczania stężenia D-dimeru. Większość testów, w których otrzymuje się wyniki ilościowe, są wykonywane w laboratoriach szpitalnych, natomiast te, których wyniki określane są jako jakościowe, można wykonać przy łóżku chorego.

Stężenie D-dimeru może wzrastać u osób starszych, a fałszywie dodatnie wyniki obserwowano w przypadkach, kiedy odnotowano także wysokie stężenia czynnika reumatoidalnego (białko występujące u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów). Wysokie stężenie bilirubiny, triglicerydów i lipemia (duża zawartość tłuszczy we krwi spowodowana spożyciem przez pacjenta tłustego posiłku przez badaniem) mogą przyczyniać się do występowania wyników fałszywie dodatnich, podobnie jak hemoliza będąca wynikiem niewłaściwego pobrania i transportu materiału.

1. Jakie czynniki ryzyka zakrzepicy występują najczęściej?  

Do niektórych czynników ryzyka należą:

• duże zabiegi chirurgiczne lub urazy
• długotrwałe przebywanie w szpitalu lub domu opieki
• przedłużające się unieruchomienie, np. w czasie podróży samolotem, samochodem lub przebywanie w łóżku
• stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych lub hormonalnej terapii zastępczej
• złamania kości, unieruchomienie w gipsie
• ciąża lub połóg
• zespół antyfosfolipidowy
• niektóre nowotwory
• wrodzone zaburzenia krzepnięcia, np. mutacja Leiden.

2. Jaki inne badania może zlecić lekarz, w przypadku gdy wynik badania D-dimeru jest dodatni?

Innymi badaniami, które należy wykonać to najczęściej USG żył, CT klatki piersiowej lub scyntygrafia perfuzyjno-wentylacyjna płuc.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

‍

Linki do stron polskich:

Nadkrzepliwość
‍Wszystko o zakrzepicy
‍Zakrzepica a podróż
‍Wybrane problemy trombofilii

‍

Linki do stron obcojęzycznych:

American Society of Hematology: Blood Clots
‍National Heart, Lung, and Blood Institute: Venous Thromboembolism
‍National Heart, Lung, and Blood Institute: Disseminated Intravascular Coagulati…
‍Vascular Disease Foundation: What is Vascular Disease?
‍Clot Care Online Resource
‍RadiologyInfo.org: Blood Clots

‍

‍

‍