W celu monitorowania przebiegu cukrzycy u chorego i pomocy w decyzjach terapeutycznych.

Przy rozpoznaniu cukrzycy i później 2 do 4 razy w roku.

Próbka krwi pobrana z żyły lub z opuszki palca.

Nie

Badanie A1c odzwierciedla średnie stężenie glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy. Część krążącej we krwi glukozy samorzutnie wiąże się z hemoglobiną A (główna postać hemoglobiny u dorosłych). Hemoglobina jest białkiem, które pełni rolę nośnika tlenu w krwinkach czerwonych (erytrocytach). Jeśli glukoza zostanie związana z hemoglobiną A, pozostaje tam przez cały okres życia krwinek czerwonych (około 120 dni). Im więcej glukozy znajduje się we krwi, tym więcej wiąże się z hemoglobiną A.
To połączenie glukozy i hemoglobiny A zwane jest HbA1c lub A1c.    
A1c jest syntetyzowana i stopniowo usuwana z krwiobiegu w miarę wymierania starszych czerwonych krwinek i zastępowania ich przez nowe (zawierające hemoglobinę nieglikowaną). Oznaczenie to wykonuje się w celu monitorowania leczenia u osoby z rozpoznaną cukrzycą. Pomaga ono ocenić skuteczność kontroli stężenia glukozy.
U niektórych pacjentów badanie można wykonywać w celach przesiewowych w kierunku rozpoznania cukrzycy i stanu przedcukrzycowego. W 2010 roku Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (ADA) w swoich wytycznych stwierdziło, że badanie A1c może, wraz z oznaczeniem glukozy na czczo oraz testem doustnego obciążenia glukozą (OGTT), stanowić jedno z badań przesiewowych lub badań diagnostycznych w kierunku cukrzycy. Zmianom poddano sposób raportowania wyników oznaczeń A1c wykonywanych w celach monitorowania cukrzycy. Tradycyjnie w USA poziom A1c podaje się procentowo. Według wytycznych ADA nie powinien on przekraczać 7%. Zalecenia te są nadal aktualne, jednak po ponad dziesięciu latach badań mających na celu ulepszenie oraz standaryzację oznaczeń oraz wyników A1c, w 2007 roku Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne, Europejskie Towarzystwo ds. Badań Nad Cukrzycą, Międzynarodowe Towarzystwo Chemii Klinicznej (IFCC) oraz Międzynarodowe Towarzystwo Diabetologiczne przedstawiły wspólne stanowisko. Konsekwencją tego stanowiska oraz wyników programu badawczego o nazwie ADAG, w którym dalszej ocenie poddano zależność między stężeniem glukozy we krwi a poziomem A1c, są rekomendacje dotyczące trzech sposobów podawania wyników A1c na całym świecie:  

• jako wartość procentowa (w oparciu o jednostki NGSP)
• w jednostkach IFCC (mmol/mol)
• jako szacowane średnie stężenie glukozy (eAG) według wzoru oprowadzonego
  w badaniu ADAG, w jednostkach mg/dl lub mmol/l.

Badanie A1c wykorzystuje się głównie do kontroli wyrównania glikemii u chorych na cukrzycę, u których podstawowym celem jest utrzymywanie stężenia glukozy we krwi jak najbliżej wartości prawidłowych. Pomaga to w zapobieganiu powikłaniom wywoływanym przez przewlekle podwyższone stężenie glukozy, takim jak postępujące uszkodzenie nerek, oczu, układu sercowo-naczyniowego i nerwów. Badanie A1c jest wyrazem średniego stężenia glukozy we krwi w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Ułatwia ono ustalenie, czy kontrola cukrzycy u pacjenta jest wystarczająco skuteczna, czy też należy zmodyfikować leczenie.  
Badanie A1c jest często zlecane u chorych po rozpoznaniu cukrzycy, aby określić, jak wysoki był poziom glikemii przed leczeniem. W procesie wyrównywania cukrzycy badanie można wykonać kilkukrotnie. Następnie badanie wykonuje się kilka razy w roku. Dla oceny prawidłowej kontroli cukrzycy.

Zależnie od typu cukrzycy, jej wyrównania i od decyzji lekarza, A1c może być oznaczana 2 do 4 razy w roku. U osoby, z niedawno rozpoznaną cukrzycą lub gdy wyrównanie choroby nie jest odpowiednie, A1c może być oznaczana częściej.

Zmiana A1c o 1% odzwierciedla zmianę średniego stężenia glukozy we krwi o około 30 mg/dl (1,67 mmol/l). Na przykład, A1c równa 6% odpowiada średniej glikemii 135 mg/dl (7,5 mmol/l), podczas gdy A1c równa 9% - średniej glikemii 240 mg/dl (13,5 mmol/l).
Im bliżej wartości 6%, tym lepiej wyrównana jest choroba.
Wraz ze wzrostem poziomu A1c zwiększa się ryzyko powikłań.
Korelacja między średnim stężeniem glukozy w osoczu i poziomem A1c jest tylko szacunkowa. Zależy to od sposobu wyliczania, ale mają na to wpływ także i inne czynniki (np. czas przeżycia krwinek czerwonych). Dokładne średnie stężenie glukozy w osoczu wyliczone na podstawie wyników z laboratorium może nie być w pełni zgodne z powyższą formułą.

Badanie A1c nie odzwierciedla przejściowych, krótkotrwałych wzrostów i spadków stężenia glukozy - dotyczy to również osób z "chwiejną" cukrzycą.  
U osób z nieprawidłowym rodzajem hemoglobiny, np.: hemoglobiną S, mogą występować zmniejszone ilości hemoglobiny A. Wpływa to na ilość glukozy związanej z hemoglobiną
i w konsekwencji może ograniczać przydatność badania A1c w monitorowaniu leczenia cukrzycy. W następstwie hemolizy lub przebytego krwawienia wyniki badania mogą być fałszywie zaniżone. Niedobór żelaza może powodować podwyższony wynik pomiaru A1c.
U pacjentów po przetoczeniu krwi poziom A1c jest fałszywie zawyżony (roztwory konserwujące krew zawierają znaczne ilości glukozy) i przez 2 do 3 miesięcy po transfuzji nie odzwierciedla rzeczywistego poziomu glukozy.

1. W jaki sposób wylicza się szacowane średnie stężenie glukozy (eAG)?

Wyliczenia średniego stężenia glukozy (eAG) z wyniku A1c dokonuje się w oparciu o następujący wzór ADAG:

28,7 x A1c – 46,7 = eAG

Przykład: poziom A1c wynosi 6%. Wyliczenie jest wtedy następujące: 28,7 X 6 – 46,7 = 126 mg/dl

Szacowane stężenie glukozy to 126 mg/dl.

Oznacza to, że wzrost A1c o jeden punkt procentowy jest równy wzrostowi średniego stężenia glukozy o około 29 mg/dl.

2. Czy jest domowy test A1c?

Tak. U pacjentów z rozpoznaną cukrzycą, badanie wykonywane samodzielnie może być pomocne w kontroli cukrzycy w czasie. Nie zaleca się jednak samodzielnego badania
w celach przesiewowych ani diagnostycznych. Dostępne są testy zaakceptowane przez Amerykańską Agencję ds. Leków i Żywności (FDA). Dalsze informacje znaleźć można
w artykule „Badania wykonywane w warunkach domowych” lub uzyskać u lekarza prowadzącego.

3. Czy wszystkie testy A1c są takie same?

Jeszcze nie, lecz prowadzone swą intensywne prace nad standaryzacją oznaczenia A1c. Od ponad dziesięciu lat wiele organizacji o zasięgu krajowym i międzynarodowym współpracuje na tym polu w ramach Narodowego Programu Standaryzacji Hemoglobiny i/lub w ramach Międzynarodowego Towarzystwa Chemii Klinicznej (IFCC). Uzgodnione stanowisko ADA, IFCC, Europejskiego Towarzystwa ds. Badań Nad Cukrzycą oraz Międzynarodowego Towarzystwa Diabetologicznego dotyczące nowego sposobu podawania wyników (patrz „Co oznacza wynik?”) oraz stanowisko zalecające przyjęcie nowego ulepszonego systemu referencyjnego opracowanego przez IFCC jako wyłącznego punktu odniesienia przy standaryzacji pomiarów. W przeszłości w oznaczeniach A1c wykorzystywano różne metody oznaczeń jednego lub więcej glikowanych składników hemoglobiny A. W konsekwencji wyniki oznaczenia A1c znacznie różniły się między sobą w zależności od zastosowanej metody. Metoda IFCC opiera się na pomiarze wyłącznie hemoglobiny A1c.
Proces zastosowania metody IFCC będzie niezauważalny dla osób, u których wykonuje się oznaczenia A1c.
NGSP ustala, czy producenci mają możliwość uzyskiwania takich samych wyników jak IFCC. Ponieważ zmiana będzie wprowadzana na przestrzeni kolejnych kilku lat, w praktyce oznacza to, że wyniki oznaczeń A1c u pacjenta będą takie same lub zbliżone, bez względu na to, w którym laboratorium wykonano oznaczenie.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

Linki do stron obcojęzycznych:

American Diabetes Association: Diabetes Basics
‍American Diabetes Association: Are You At Risk?
‍American Association of Diabetes Educators
‍Centers for Disease Control and Prevention: Diabetes Home
‍National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases: Diabetes
‍NIDDK: Preventing Diabetes Problems
‍NIDDK: The A1c Test and Diabetes

‍