Co to jest?
Menopauza to okres w życiu kobiety, gdy przestaje ona miesiączkować i nie może już zajść w ciążę. Menopauza może wystąpić już po 35. roku życia, ale z reguły rozpoczyna się przed 50. rokiem życia. Wówczas to jajniki kobiety - narządy wytwarzające komórki jajowe, przestają produkować zarówno komórki jajowe, jak i żeńskie hormony płciowe.
U kobiet w wieku rozrodczym aktywność hormonów FSH (folikulotropowego), LH (luteinizującego), estradiolu i progesteronu powoduje comiesięczne uwalnianie komórki jajowej z jajników i regulowanie cyklu miesięcznego lub wspieranie początkowej fazy ciąży. Kiedy kobieta wchodzi w okres przekwitania, jajniki przestają produkować hormony, co prowadzi do ustania miesiączki.Początkowa faza menopauzy nosi nazwę premenopauzy, może się rozpocząć u kobiet w piątej dekadzie życia, chociaż czasami występuje wcześniej, przed 40. rokiem życia. Jest to proces postępujący stopniowo, który może trwać od dwóch do pięciu lat. W tym czasiestężenie hormonów może ulegać znacznym wahaniom, a miesiączka i jajeczkowanie stają się nieregularne. Czasami przerwy wynoszą nawet kilka miesięcy. Należy pamiętać, że w okresie premenopauzy kobieta nadal może zajść w ciążę, chociaż jest to mniej prawdopodobne.
Kiedy od ostatniej miesiączki upłynie rok, okres premenopauzy uznaje się za zakończony i kobieta wchodzi w okres pomenopauzalny. Jajniki przestają wytwarzać estradiol i progesteron, kobieta nie jajeczkuje i nie może już zajść w ciążę. Wprawdzie jest to normalnym elementem procesu starzenia, jednak z menopauzą i okresem pomenopauzalnym związane są pewne kwestie zdrowotne:
- obniżony poziom estrogenu może zwiększać ryzyko osteoporozy,
- zmiana poziomu estrogenu może przyczyniać się do rozwoju chorób serca
Objawy menopauzy i zaburzenia hormonalne, które występują przed 40. rokiem życia określano mianem przedwczesnej menopauzy. Obecnie stosuje się termin „przedwczesna niewydolność jajników” lub „pierwotna niewydolność jajników”. Niektóre kobiety znajdujące się w tym stanie nadal mogą zajść w ciążę.
Menopauza jest naturalnym etapem procesu starzenia się kobiety. Może ona jednak wystąpić z innych powodów, jak na przykład usunięcie jajników w wyniku choroby nowotworowej. Inne przyczyny mogące spowodować menopauzę to endometrioza, nadmierna ekspozycja na promieniowanie, chemioterapia, zaburzenia czynności przysadki mózgowej czy bardzo zły ogólny stan zdrowia.
Objawy
Podczas menopauzy w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian. Pewne często spotykane objawy pojawiają się wraz ze spadkiem stężenia estrogenów. U kobiet mogą wówczas mogą występować:
- uderzenia gorąca,
- nocne poty,
- nagłe zmiany nastroju - wahania od depresji do euforii,
- obniżone libido,
- zwiększona częstość lub nagła konieczność oddawania moczu,
- suchość pochwy i bolesność podczas stosunku płciowego,
- zmniejszona gęstość kości stanowiąca większe ryzyko złamań kości biodra i kręgosłupa,
- zwiększone ryzyko chorób serca (ponieważ wzrasta w surowicy krwi stężenie "złego" cholesterolu LDL).
Badania
Badań nie wykonuje się u wszystkich kobiet przechodzących menopauzę lub w wieku pomenopauzalnym. Jedno lub kilka z poniższych badań można wykonać u kobiet z problemami okołomenopauzalnymi, przedwczesną niewydolnością jajników lub w ramach oceny ryzyka innych problemów zdrowotnych, takich jak osteoporoza.
- oznaczenie hormonu folikulotropowego (FSH) - w celu określenia czy pacjentka zbliża się do okresu menopauzy czy już go przeszła
- oznaczenie estradiolu - celem oceny wytwarzania estrogenów przez jajniki, a także oceny płodności i prawidłowości cyklu miesięcznego
- ocena czynności tarczycy (wolna tyroksyna - T4 i TSH) - z wiekiem wzrasta tendencja do wystąpienia niedoczynności gruczołu tarczowego
- profil lipidowy - w celu oceny stężenia triglicerydów oraz dobrego (HDL) i złego (LDL) cholesterolu w surowicy krwi jak również ryzyka choroby sercowo-naczyniowej
- morfologia krwi - aby określić, czy liczba czerwonych i białych krwinek jest prawidłowa
- badania laboratoryjne pomagające ocenić czynność wątroby i nerek - konieczne przed włączeniem hormonalnej terapii zastępczej
- pomiar ciśnienia tętniczego.
Jeśli u kobiety występują czynniki ryzyka lub objawy cukrzycy, lekarz może zlecić również oznaczenie stężenia glukozy w surowicy krwi, aby upewnić się, czy nie jest ono zbyt wysokie.
Spadek stężenia estrogenów powoduje, że kości stają się słabsze. Wytyczne w zakresie badań gęstości kości w języku angielskim znajdują się na stronie internetowej Narodowej Fundacji Osteoporozy (National Osteoporosis Foundation).
Leczenie
Pewnym objawom menopauzy można zapobiegać bez wprowadzania leczenia farmakologicznego - wystarczy dieta, ćwiczenia fizyczne lub zaprzestanie palenia tytoniu i ograniczenie spożycia alkoholu. Jednak niektóre kobiety poddają się hormonalnej terapii zastępczej, aby wyeliminować lub złagodzić objawy takie jak uderzenia gorąca, zmienne nastroje i obniżenie gęstości kości.
Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) jest najczęściej stosowanym sposobem leczenia, mającym na celu łagodzenie objawów przekwitania, jednak nadal wywołuje ona wiele kontrowersji. Więcej informacji w języku angielskim na temat HTZ można uzyskać na stronie fundacji The Hormone Foundation. Przed poddaniem się HTZ należy wspólnie z lekarzem ustalić, czy jest ona najodpowiedniejszym sposobem leczenia w danym przypadku.